:: سال 26، شماره 84 - ( مقالات منتشر شده 1397 ) ::
جلد 26 شماره 84 صفحات 184-157 برگشت به فهرست نسخه ها
تحلیل مفاهیم و کارکرد ارتباطات غیرکلامی در شاهنامه
سیدعلی قاسم زاده 1، محمدشفیع صفاری2 ، حسین علی‌نقی2
1- دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ، s.ali.ghasem@gmail.com
2- دانشگاه بین‌المللی امام خمینی
چکیده:   (4990 مشاهده)
ارتباطات غیرکلامی را می­توان جزء نشانه­های تصویری به‌شمار آورد که امروزه برای روان‌شناسان و جامعه­شناسان، به‌دلیل اهمیت آنها در انتقال معنا و تنظیم روابط بینافردی، جایگاهی ویژه دارد. یکی از مهم­ترین زیرشاخه­های این مبحث «زبان بدن» نامیده می­شود که درمیان همه جوامع بشری از دیرباز تاکنون وجود داشته است. این نشانه­های غیرکلامی ـ‌که برخی قدمتی چندهزارساله دارندـ در فرهنگ­ها و سنن اجتماعی اقوام گوناگون، با وجوه مشترک و گاه اختلافی، کاربرد و کارکرد فرهنگی و بلاغی دارند. روشن است هرچه بستر ادبی چنین بازنگری و رویکردی کهن­تر و البته جامع­تر باشد، ارزش تحلیل­های آن در بازشناسی فرهنگی و اجتماعی و حتی زیبایی­شناسی متون بیشتر است. بی­گمان، شاهنامه فردوسی ‌ـ‌که نماینده فرهنگ و تفکر ایرانی در عصر پیشاتاریخی تا ادوار تاریخی مقارن با ظهور اسلام است‌ـ می­تواند بهترین ظرف بازنمایی کنش­های ارتباطی برون‌زبانی در تاریخ فرهنگی کهن ایران باشد. چنان­که به‌سبب ماهیت پیش­نمونی شخصیت­های شاهنامه، بسیاری از نشانه­های غیرکلامی آنها را نیز می­توان کهن­الگوی بسیاری از کنش­های رفتاری یا زبان بدن ایرانی در ساحت و هنگامه زندگی حماسی، یعنی شکل­گیری هویت ملی و اجتماعی ایرانیان، محسوب کرد. در این جستار با واکاوی مفاهیم «زبان بدن» در کنشهای غیرزبانی شخصیت­های برجسته شاهنامه تلاش شده است این مفاهیم پوشیده و پیچیده فرهنگی رمزگشایی شود. از نتایج تحقیق برمی­آید که بازنمایی زبان بدن شخصیت­های شاهنامه نه از روی اتفاق که کاملاً آگاهانه به‌قصد جلب ‌توجه مخاطب و بازاندیشی او در الگوهای رفتار فردی و اجتماعی اقوام ایرانی و غیرایرانی به‌قصد بازشناسی هویت فرهنگی ایرانیان، بیشتر از رهگذر کنایه­سازی و نمادپردازی صورت گرفته است.
واژه‌های کلیدی: ارتباط غیرکلامی، زبان بدن، رفتار‌شناسی فرهنگی، شاهنامه فردوسی
متن کامل [PDF 321 kb]   (1583 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: ادبیات غنایی
فهرست منابع
1. آذری، غلامرضا و فاطمه نبيان (1390) «تحليل محتوای ارتباطات غيرکلامی شخصيت¬های آثار برگزيدة سيمين دانشور». فصلنامة فرهنگ ارتباطات. شمارة 2: 103-144.
2. آيدنلو، سجاد (1389) «بررسي و تحليل چند رسم پهلواني در متون حماسي». پيک نور (مطالعات داستاني). سال اول. شمارة 1: 5-26.
3. ـــــــ (1384) «ترنج بويا و به زرين». مجلة رشد زبان و ادب فارسي. شمارة 73: 58-61.
4. احمدي، بابک (1371) از نشانه¬هاي تصويري تا متن. تهران: مرکز.
5. باقري، مهري (1390) مقدمات زبان‌شناسي. چاپ پانزدهم. تهران: قطره.
6. باقری¬خليلی، علی¬اکبر و مرضيه زليکانی (1394) «تحليل سياسی زبان بدن در تاريخ بيهقی». متن‌پژوهی ادبی. شمارة 65: 79-100.
7. بهنام، مينا و همکاران (1393) «گفتار بي¬صدا: تأملي بر زبان بدن در غزليات شمس». فنون ادبي. سال ششم. شمارة 2: 33-48.
8. بيدارمغز، علي¬محمد (1392) ارتباطات غيرکلامي. تهران: کارگزار روابط عمومي.
9. پهلوان¬نژاد، محمدرضا (1386) «ارتباطات غيرکلامي و نشانه¬شناسي حرکات بدن». زبان و زبان‌شناسي. سال سوم. شمارة 2: 13-30.
10. پيز، آلن (1393) زبان بدن. ترجمة سميرا اباذري. تهران: هورمزد.
11. حافظ شيرازي، شمس‌الدين‌محمد (1377) ديوان حافظ. تصحيح محمد قزويني و قاسم غني. تهران: باقرالعلوم.
12. حسام¬زاده، منصورهمايون (1391) زبان بدن، بايدها و نبايدهاي زبان بدن. چاپ سوم. تهران: پورنگ.
13. دهخدا، علي¬اکبر (1337) لغت¬نامه. تهران: دانشگاه تهران.
14. رضی، احمد و اله‌يار افراخته (1389) «تحليل روابط برون¬زباني در روايت بيهقي از برداركردن حسنك وزير». زبان و ادبيات فارسی دانشگاه خوارزمی. دورة هجدهم. شمارة 69: 29-58.
15. ريچموند، ويرجينيا پي و جيمز سي. مک‌کروسکي (1387) رفتار غيرکلامي در روابط ميان‌فردي. ترجمة فاطمه¬سادات موسوي و ژيلا عبداله‌پور. تهران: دانژه.
16. سجودي، فرزان (1387) نشانه¬شناسي کاربردي. تهران: علم.
17. سيبياک، تامس آلبرت (1391) نشانه¬ها: درآمدي بر نشانه¬شناسي. ترجمة محسن نوبخت. تهران: علمي.
18. شعيري، حميدرضا (1392) نشانه‌ـ معناشناسي ديداري. تهران: سخن.
19. فردوسي، ابوالقاسم (1374) شاهنامة فردوسي از روي چاپ مسکو. تهران: قطره.
20. ـــــــ (1386) شاهنامه. به‌کوشش جلال خالقي‌مطلق. تهران: مرکز دايرةالمعارف بزرگ اسلامي.
21. فرهنگي، علي‌اکبر (1373) ارتباطات انساني. جلد اول. تهران: تايمز.
22. ـــــــ و حسين فرجي (1389) «زبان بدن از نگاه مولانا در مثنوي». پژوهشنامة ادب حماسي. ويژه‌نامة همايش بين¬المللي بزرگداشت انديشه¬هاي جهاني مولوي (تهران، اول آذر1388). شمارة 9: 429-462.
23. فريزر، جيمز جرج (1386) شاخة زرين: پژوهشي در جادو و دين. ترجمة كاظم فيروزمند. تهران: آگاه.
24. فورگاس، جوزف پي (1373) روان‌شناسي تعامل اجتماعي. ترجمة مهرداد فيروزبخت و خشايار بيگي. تهران: ابجد.
25. قاسم‌زاده، سيدعلي و همکاران (1393) «بازخوانش بينامتني منظومة جمشيد و خورشيد سلمان ساوجي از منظر تاريخگرايي نو». شعرپژوهي (بوستان ادب) دانشگاه شيراز. سال ششم. شمارة اول. پياپي 9: 161-188.
26. لوبروتون، داويد (1392) جامعه¬شناسي بدن. ترجمة ناصر فکوهي. تهران: ثالث.
27. لوپز، خوزه و جان اسکات (1385) ساخت نظرية اجتماعي. ترجمة حسين قاضيان. تهران: ني.
28. لوي‌ـ‌برول، لوسين (1390) کارکردهاي ذهني در جوامع عقب¬مانده. ترجمة يدالـله موقن. چاپ دوم. تهران: هرمس.
29. لوئيس، ديويد (1389) زبان بدن راز موفقيت. ترجمة جالينوس کرمي. چاپ دهم. مشهد: مهر جالينوس.
30. ليتل جان، استيفن (1384) نظريه¬هاي ارتباطات. ترجمة سيدمرتضي نوربخش و سيداکبر ميرحسيني. تهران: جنگل.
31. محسنيان‌راد، مهدي (1390) «زبان بدن: اهميت پيام¬هاي غيرکلامي در ارتباطات». رشد آموزش ابتدايي. شمارة 2. دورة 15: 46-48.
32. وود، جولياتي (1384) ارتباطات ميان‌فردي. ترجمة مهرداد فيروزبخت. چاپ دوم. تهران: مهتاب.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 26، شماره 84 - ( مقالات منتشر شده 1397 ) برگشت به فهرست نسخه ها