:: سال 27، شماره 86 - ( 4-1398 ) ::
جلد 27 شماره 86 صفحات 150-127 برگشت به فهرست نسخه ها
بررسی راهبردهای ایدئولوژیکی شاهنامه در تولید گفتمان برتری ایرانیان پیکره مطالعه‌شده: داستان رستم و چنگش
غلامعلی فلاح 1، فردوس آقاگل زاده2 ، حمید عبداللهیان3 ، زینب زرهانی4
1- دانشگاه خوارزمی ، fallah@tmu.ac.ir
2- دانشگاه تربیت مدرس
3- دانشگاه اراک
4- دانشگاه خوارزمی
چکیده:   (8965 مشاهده)
نقش و کارکرد ایدئولوژیک زبان در شاهنامه یکی از مباحثی است که تاکنون کمتر با رویکردی نظریه‌محور به آن توجه‌ شده است. این پژوهش در پی بررسی این مسئله است که فردوسی در شاهنامه چگونه از زبان در جهت القای ایدئولوژی برتری ایرانیان بهره برده است و با استفاده از چه سازوکارهای کلامی‌ای، توانسته این مسئله را گفتمان‌سازی کند. برای نیل به این هدف، در پژوهش حاضر از چارچوب نظری تحلیل گفتمان انتقادی مبتنی بر رهیافت تئون ون‌دایک (2005 و 2000) استفاده شده است. نبرد "رستم و چنگش" در داستان "رستم و خاقان چین" پیکره تحقیق حاضر است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که فردوسی با استفاده از راهبردهای ایدئولوژیکی کلامی نظیر قطب‌بندی، بازنمایی مثبت گروه خودی، بازنمایی منفی گروه دیگری، واژگان‌گرایی، توصیف کنشگران و تعمیم‌بخشی، توانسته ایدئولوژی برتری ایرانیان را گفتمان‌سازی کند.
واژه‌های کلیدی: تحلیل گفتمان انتقادی، ون‌دایک، مربع ایدئولوژیک، شاهنامه، «رستم و چنگش».
متن کامل [PDF 5618 kb]   (1438 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آقاگل‌زاده، فردوس (1390) تحليل گفتمان انتقادي. تهران: علمي و فرهنگي.
2. آقاگل‌زاده، فردوس (1394) زبان‌شناسي کاربردي و مسائل ميان‌رشته‌اي زبان. تهران: علمي.
3. امامي شوشتري، مريم (1391) بررسي ويژگي‌هاي ‌"ايراني" و "انيراني" در بخش پهلواني شاهنامه با رويکرد زبان‌شناسي نقش‌گرا. پايان‌نامة کارشناسي‌ارشد ادبيات فارسي. دانشگاه الزهرا.
4. ثواقب، جهانبخش (1393) «تأثير اوضاع عصر فردوسي بر تدوين شاهنامه». ادبيات حماسي. دانشگاه لرستان. شمارة 1: 1-34.
5. حامدي شيروان، زهرا و سيدمهدي زرقاني (1393) «تحليل داستان رستم و شغاد بر اساس مربع ايدئولوژيک ون‌دايک». کاوش‌نامة زبان و ادبيات فارسي. شمارة 28: 99-128.
6. سلطاني، علي‌اصغر (1392) قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهاي جريان قدرت در جمهوري اسلامي ايران. تهران: ني.
7. صفا، ذبيح‌الـله (1362) تاريخ ادبيات ايران. جلد اول. خلاصه تاريخ ادبيات در ايران جلد اول و دوم. تهران: رامين.
8. فردوسي، ابوالقاسم (1393) شاهنامه. به‌کوشش سعيد حميديان. تهران: قطره.
9. ون‌دايک، تئون (1382) مطالعاتي در تحليل گفتمان از دستور متن تا گفتمان‌کاوي انتقادي. گروه مترجمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها.
10. مک‌دانل، دايان (1380) مقدمه‌اي بر نظريه‌هاي گفتمان. ترجمة حسينعلي نوذري. تهران: فرهنگ گفتمان.
11. والا، حنيفا (1388) تحليل گفتمان قدرت در شاهنامة فردوسي با رويکرد خاص به داستان رستم و سهراب، و داستان رستم و اسفنديار. پايان‌نامة کارشناسي‌ارشد ادبيات نمايشي. دانشگاه هنر تهران.
12. يارمحمدي، لطف‌الـله (1391) درآمدي بر گفتمان‌شناسي. تهران: هرمس.
13. يارمحمدي، لطف‌الـله (1393) گفتمان‌شناسي رايج و انتقادي. تهران: هرمس.
14. يورگنسن، ماريان و لوئيز فيليپس (1392) نظريه و روش در تحليل گفتمان. ترجمة ‌هادي جليلي. تهران: ني.
15. يوسفي علي،‌ سيدمحمدرضا هاشمي و زهرا بستان (1391) «تحليل گفتمان انتقادي هويت ايراني در شاهنامه فردوسي (مورد مطالعه: داستان سياوش)». جامعه‌شناسي تاريخي. ۴ (۲) 145-171.
16. Van Dijk Teun A (2000) Ideology and discourse A Multidisciplinary Introduction .English version of an internet course for the Universitat Oberta de Catalunya (UOC). www. http://discourses.org . تاريخ دسترسي تير 1397
17. Van Dijk Teun A(2001)Discourse, ideology and context. Folia Linguistica, XXX/1-2, 2001, 11-40. . [DOI:10.1515/flin.2001.35.1-2.11]
18. Van Dijk Teun A (2005) "Politics, Ideology, and Discourse". Elsevier Encyclopedia of Language and Linguistics. Volume on Politics and Language (Ruth Wodak, Ed.), pp. 728-740. [DOI:10.1016/B0-08-044854-2/00722-7]
19. Van Dijk Teun A (2006) "Ideology and Discourse Analysis" .Journal of Political Ideologies, 115-140. [DOI:10.1080/13569310600687908]

XML   English Abstract   Print

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 27، شماره 86 - ( 4-1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها