:: سال 27، شماره 86 - ( 4-1398 ) ::
جلد 27 شماره 86 صفحات 177-151 برگشت به فهرست نسخه ها
کارکرد گفتمانی مکان در «شب سهراب‌کشان» بیژن نجدی
ابراهیم کنعانی
دانشگاه کوثر بجنورد ، ebrahimkanani@kub.ac.ir
چکیده:   (7026 مشاهده)
یکی از کارکردهای مهم هر نظام نشانه‌ـ معنایی کارکرد مکانی آن است. مکان­ها به‌شکل‌های مختلف عینی، کنشی، شَوِشی، روایی و اسطوره­ای در گفتمان نقش دارند و از کارکردهای ارجاعی، تنشی، استعاری و استعلایی برخوردارند و در شکل­دهی به معنا نقش‌آفرین هستند. با تقویت جنبه عینی مکان، بعد شناختی آن اوج می­گیرد و با تضعیف این جنبه، وجه استعاری آن تقویت می­شود و مکان به‌سوی فضاشدگی سوق می­یابد. در داستان «شب سهراب­کشان»، مکان با حضور کنشگران گفتمان و تقابل، تعامل و هم­کنشی آنها، هربار به‌گونه­ای استحاله می­یابد. در نتیجه، سیال می­شود و همین عامل به آن ویژگی فرامکانی می­دهد. کارکردهای نشانه‌ـ معناشناختی چنین وضعیتی چیست؟ پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چگونه و طی چه فرآیندی، استحاله مکان شکل می­گیرد و چطور و با کدام کارکردها زمینه استعلای آن فراهم می­شود. این پژوهش، بر مبنای این فرضیه مهم شکل می­گیرد که مکان با توجه به تقابل، تعامل و هم‌کنشی کنشگران آن، کارکردی هویتی و شوشی پیدا می­کند. سپس، با تأثیرپذیری از این وضعیت، در گستره­ای از مکان تا فضا سیال می­شود و سرانجام به مکانی هستی­محور و استعلایی بدل می­شود که مهم­ترین نتیجه آن هم­کنشی کنشگر و مکان و در مرتبه بالاتر وحدت و این­همانی کنشگر با شخصیت اسطوره­ای سهراب و شاهنامه در داستان برگزیده این پژوهش است. هدف این پژوهش، بررسی ویژگی­های نشانه‌ـ معناشناختی مکان و فضا در داستان «شب سهراب‌کشان» و تحلیل شروط استحاله مکانی و استعلای آن به فرامکان است. این پژوهش نشان داد که مکان­های مختلف پیوستاری، ناپیوستار، القایی، گردبادی و استعلایی در این گفتمان نقش ایفا می­کنند و این مکان­ها همواره از کارکردهای کنشی، شوشی، عاطفی، القایی، اسطوره­ای و استعلایی برخوردارند.
واژه‌های کلیدی: نشانه‌ـ معناشناسی، مکان، فضا، استعلا، «شب سهراب‌کشان»
متن کامل [PDF 6564 kb]   (1160 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. بني¬اسدي، نسيم و فرزان سجودي (1394) «نشانه¬شناسي مکان در تئاتر معاصر ايران با تأکيد بر اجراي سيندرلا». نامة هنرهاي نمايشي و موسيقي. دورة ششم. شمارة 11: 23- 38.
2. حامد¬سقايان، مهدي، حميدرضا شعيري و محمدفرزان رجبي (1392) «بررسي استحالة مکاني در نمايشنامة کانال کميل: رويکرد نشانه‌ـ معناشناختي». نامة هنرهاي نمايشي و موسيقي. دورة سوم. شمارة 6: 35- 46.
3. حسن¬زادة نيري، محمدحسن و زهرا علي¬نوري (1393) «بررسي شگردهاي بيان معاني ثانوي در داستان¬هاي نجدي (با تکيه بر مجموعة داستاني يوزپلنگاني که با من دويده¬اند». پژوهشنامة نقد ادبي و بلاغت. سال سوم. شمارة 2: 1-18.
4. ساساني، فرهاد (1391) نشانه‌شناسي مكان، مجموعه مقالات هفتمين هم¬انديشي نشانه¬شناسي. تهران: سخن.
5. سجودي، فرزان (1391) «مکان، جنسيت و بازنمايي سينمايي» در: نشانه‌شناسي مكان، مجموعه مقالات هفتمين هم¬انديشي نشانه¬شناسي. به‌كوشش فرهاد ساساني. تهران: سخن.
6. شعيري، حميدرضا (1391) «نوع ‌شناسي مكان و نقش آن در توليد و تهديد معنا» در: نشانه‌شناسي مكان، مجموعه مقالات هفتمين هم-انديشي نشانه¬شناسي. به‌كوشش فرهاد ساساني. تهران: سخن.
7. شعيري، حميدرضا (1392) نشانه‌ـ معناشناسي ديداري. تهران: سخن.
8. معين، مرتضي¬بابک (1396) ابعاد گمشدة معنا در نشانه¬شناسي روايي کلاسيک؛ نظام معنايي تطبيق يا رقص در تعامل. تهران: علمي و فرهنگي.
9. نجدي، بيژن ( 1394) يوزپلنگاني که با من دويده¬اند. تهران: مرکز.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 27، شماره 86 - ( 4-1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها