:: سال 27، شماره 87 - ( 10-1398 ) ::
جلد 27 شماره 87 صفحات 45-33 برگشت به فهرست نسخه ها
قوت‌القلوب، ملتقای دو گفتمان دانشمندی و بینشمندی
اکرم برازنده 1، امیربانو کریمی2
1- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب ، sadr8888@yahoo.com
2- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
چکیده:   (3559 مشاهده)
قوت‌القلوب فی معامله المحبوب و وصف طریق المرید الی مقام التوحید، اثر ابوطالب مکی، متن سازمانی و متمکنی است که در تثبیت و تخلید گفتمان تصوف بسیار مؤثر بوده ­است؛ زیرا جریان فربه تصوف در اواخر سده دوم در بستر دین مفصل‌بندی شد و از میان گفتمان‌های معارضی چون فقاهت و کلام و فلسفه گذشت. این جریان در دوره­ای تکوین یافته که عقل‌گرایی افراطی، جدال­های فقهی، مناقشات فلسفی و نزاع­های سیاسی و اجتماعی بر کل جامعه اسلامی سایه افکنده بود. ایده‌پردازان تصوف، با بررسی و شناخت خلأها و دال‌های تهی، رهیافت­های حاکم بر جامعه را ـ‌به مدد منطق تفاوت گفتمانیِ گزاره­های غایب و مهجورـ  برجسته کردند و با استمداد از شیوه تأویل، گزاره‌های گفتمانی خود را پربار ساختند و کم­کم توانستند گفتمان تصوف را منسجم کنند و غالب این اهتمام، به‌صورت عینی، تا حدودی در کتاب قوت‌القلوب، که آن را ملتقای دو گفتمان دانشمندی و بینشمندی می­دانیم، تبلور یافته است. برای تحصیل این مهم، از روش و الگوی تحلیل گفتمانی جفت‌گفتمان‌ساز لاکلاو و موفه بهره جستیم و نشان دادیم که ابوطالب مکی چگونه توانسته گزاره­های غایب، مهجور و تهی‌شده فقه را با استفاده از شیوه تأویل ترمیم کند.
 
واژه‌های کلیدی: ابوطالب مکی، قوت‌القلوب، گفتمان دانشمندی، گفتمان بینشمندی، لاکلاو و موفه، نثر عرفانی
متن کامل [PDF 3638 kb]   (819 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: فنون بلاغی
فهرست منابع
1. ابن‌خلكان، أحمدبن‌محمدبن‌أبي‌بكر (د.ت.) وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان. تحقيق إحسان عباس، بيروت: دارصادر.
2. ابوطالب المكي، محمدبن‌علي‌بن‌عطيه (1997) قوت‌القلوب فی معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد. تحقيق عيون السّود. بيروت: دارالكتب العلمية.
3. الحنفي، عبدالمنعم (2003) الموسوعة الصوفية. القاهره: مكتبة مدبولي.
4. الخطيب البغدادي، ابوبكر احمدبن‌علي (2004) تاريخ بغداد. دراسة و تحقيق مصطفي عبدالقادر عطا. بيروت: دارالكتب العلميه.
5. الذهبي، محمدبن‌احمدبن‌عثمان‌بن‌احمدبن‌عثمان (2003) تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الاعلام. حققه و ضبطه و علق عليه بشار عواد معروف. بيروت: دارالغرب الاسلامي.
6. ــــــــ (2004) سير أعلام النبلاء. دراسة و تحقيق مصطفي عبدالقادر عطا. بيروت: دارالكتب العلميه.
7. زرين‌کوب، عبدالحسين (1363) جست‌وجو در تصوف ايران. تهران: اميرکبير.
8. سراج طوسي، ابونصر (1388) اللمع في التصوف. ترجمة مهدي محبتي. تهران: اساطير.
9. سمعاني، شهاب‌الدين ابوالقاسم احمد (1368) روح‌الارواح في شرح اسماء الملك الفتاح. تصحيح نجيب مايل هروي. تهران: علمي و فرهنگي.
10. فتوحي، محمود (1389) «از كلام متمكن تا كلام مغلوب، بازشناسي دو گونه نوشتار در نثر صوفيه». نقد ادبي. سال سوم. شمارة 10: 35-62.
11. قشيري، ابوالقاسم (1374) ترجمة رسالة قشيريه. به‌کوشش بديع‌الزمان فروزانفر. تهران: علمي و فرهنگي.
12. لاکلاو، ارنستو و شانتال موفه (1393) هژموني و استراتژي سوسياليستي؛ به‌سوي سياست و دموکراتيک راديکال. ترجمة محمد رضايي. تهران: ثالث.
13. مقدمي، محمدتقي (1390) «نظرية تحليل گفتمان لاکلاو و موف و نقد آن». معرفت فرهنگي و اجتماعي، سال دوم. شمارة 2: 91-124.
14. نفيسي، سعيد (1385) سرچشمة تصوف در ايران. تهران: اساطير.
15. هجويري، علي‌بن‌عثمان (1384) کشف‌المحجوب. تصحيح محمود عابدي. تهران: سروش.
16. يورگنسن، ماريان و لوئيز فيليپس (1389) نظريه و روش در تحليل گفتمان. ترجمة هادي جليلي. تهران: ني.
17. يونگ، كارل گوستاو (1395) روان¬شناسي و دين. ترجمة فؤاد روحاني. تهران: علمي و فرهنگي.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 27، شماره 87 - ( 10-1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها