:: سال 27، شماره 87 - ( 10-1398 ) ::
جلد 27 شماره 87 صفحات 111-95 برگشت به فهرست نسخه ها
تشبیه‌های تلمیحی در سروده‌های شفیعی کدکنی (م. سرشک)
حبیب‌الله سلیمی 1، سیداحمد پارسا2
1- کردستان ، habiballah1308@gmail.com
2- کردستان
چکیده:   (4224 مشاهده)
تلمیح و تشبیه دو مقوله بلاغی‌اند که اندیشمندان علوم بلاغی از دیرباز در دو حوزه بدیع و بیان به آنها پرداخته‌اند. برخی شاعران ایرانی با استفاده از ظرفیت­های زبان فارسی، با تلفیق این دو مقوله گونه بلاغی تازه‌ای پدید آورده‌اند که در این پژوهش با نام تشبیه‌های تلمیحی از آنها یاد می­شود. موضوع پژوهش حاضر، بررسی این گونه بلاغی در سروده­های دهه چهل و برخی از سروده­های اوایل دهه پنجاه شفیعی‌ کدکنی است. برای این‌کار، آیینه­ای برای صداها شامل مجموعه­های شعری زمزمه­ها، شب‌خوانی، از زبان‌برگ، در کوچه‌باغ­های نشابور، مثل­ درخت­ در شب­ باران، از بودن و­ سرودن، و بوی جوی مولیان، بررسی شده ­است. هدف این پژوهش شناساندن ویژگی­های این گونه بلاغی چون آشنایی‌زدایی، برجسته­سازی، ایجاز، ترجمه‌ناپذیری، داشتن زمینه روایی و اختصاص آن به زبان فارسی است که برای اولی‌ بار در ادب پارسی انجام می­گیرد. شناخت رابطه مضمونی این تشبیه‌ها با موضوعات شعری شفیعی‌ کدکنی و میزان توانمندی او در به‌کارگیری و نوع تلمیحات به‌کار­رفته، از اهداف دیگر این پژوهش است که به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و­ با استفاده از شیوه تحلیل محتوا بررسی شده­اند. قرار­دادن شخصیت‌های اساطیری، دینی، عرفانی، علمی و غنایی در جایگاه مشبّه­به در این تشبیه‌ها، آگاهی شاعر از این مقولات و تسلط او در این زمینه را نشان می‌دهد. همین مسئله بسامد این تشبیه‌ها در سروده­های­ شاعر، نوآوری­های­ او در این بخش و تناسب معنایی‌ـ مضمونی سروده­ها با این گونه بلاغی را توجیه می‌کند.
 
واژه‌های کلیدی: شعر معاصر، تشبیه، تشبیه تلمیحی، شفیعی‌کدکنی
متن کامل [PDF 4933 kb]   (1022 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: فنون بلاغی
فهرست منابع
1. قرآن کريم.
2. ابتهاج، هوشنگ (1378) راهي و آهي. تهران: سخن.
3. ابراهيم‌تبار بورا، ابراهيم (1389) «تشبيه در اشعار رودکي». پژوهشنامة زبان و ادبيات تعليمي. دورة دوم. شمارة 5: 77-102.
4. ابن‌اثير، ضياءالدين محمد (1988) المثل السائر. بيروت: مکتبة‌العصري.
5. بقلي شيرازي، روزبهان (1389) شرح شطحيات. چاپ ششم. تهران: طهوری.
6. بهار، مهرداد (1391) پژوهشي در اساطير ايران. چاپ پنجم. تهران: آگه.
7. بهمني مطلق، حجت‌الـله (1392) «تحليل تشبيه و جايگاه آن در شعر شفيعي‌کدکني». تحليل و نقد متون زبان و ادبيات فارسي. شمارة 18: 144-165.
8. بهنام‌فر، محمد و زينب طلايي (1393) «ترکيبات تصويري تلميحي ملهم از آيات، احاديث و اساطير در قصايد خاقاني». مطالعات زباني‌ـ‌‌بلاغي. سال پنجم. شمارة 9: 79-108.
9. تدين، مهدی و همکاران (1384) «همراه‌شدن ديگر زيبايي‌هاي بلاغي با تشبيه در شعر صائب». مجلة دانشکدة ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان. شمارة 41: 95-120.
10. تفتازاني، سعدالدين مسعودبن‌عمر (2001) المطول (شرح تلخيص مفتاح العلوم). تحقيق الدکتور عبدالحميد هنداوي. بيروت: دار الکتب.
11. جباره ناصرو، عظيم و رقيه کوهنورد (1396) «مرگ و مرگ‌انديشي در اشعار شفيعي‌کدکني». مجلة شعرپژوهي (بوستان ادب). شمارة 2: 67-86.
12. جرجاني، عبدالقادر (2001) اسرارالبلاغه. تحقيق محمد فاضلي. الطبعة‌الثاني. بيروت: المکتبة العصرية للطباعة و النشر.
13. خرمشاهي، بهاءالدين (1389) قرآن‌پژوهي. جلد1. چاپ چهارم. تهران: علمي و فرهنگي.
14. خطيب قزويني، جلال‌الدين‌بن‌عبدالرحمن (بي‌تا) الايضاح في علوم البلاغه. بيروت: دارالکتب العلميه.
15. زرقاني، سيدمهدي (1387) چشم‌انداز شعر معاصر ايران. چاپ سوم. تهران: ثالث.
16. شفيعي‌کدکني، محمدرضا (1350) صور خيال در شعرفارسي. چاپ هشتم. تهران: آگه.
17. ـــــــــ (1358) موسيقي شعر. تهران: آگاه.
18. ـــــــــ (1376) آيينه‌اي براي صداها. تهران: سخن.
19. ـــــــــ (1378) هزارة دوم آهوي کوهي. تهران: علمي
20. ـــــــــ (1380) ادوار شعر فارسي، از مشروطيت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
21. ـــــــــ (1392) زبان شعر در نثر صوفيه. چاپ چهارم. تهران: سخن
22. شميسا، سيروس (1393) بيان. چاپ سوم. تهران: ميترا.
23. شيخ صدوق (1380) علل‌الشرايع. ترجمة سيدمحمدجواد ذهني تهراني. جلد اول. قم: مؤمنين.
24. صباغي، علي و حسن حيدري (1396) «تلميح از سرقت ادبي تا صنعت ادبي، بررسي تلميح در منابع بلاغي». فنون ادبي. دورة نهم. شمارة 3 (پياپي20): 1-12.
25. عرفاني، مصطفي و مهدي ماحوزي (1391) «جايگاه تشبيهات تلميحي در ساختار غنايي شعر استاد حميدي شيرازي». پژوهشنامة فرهنگ و ادب. سال هشتم. شمارة 13: 27-62.
26. عطار نيشابوري، فريدالدين (1388) تذکرة‌الاولياء. تصحيح نيکلسون، با مقدمة محمد قزويني. تهران: پيمان.
27. غلامپور دهکي، سکينه و نرگس محمدي‌بدر (1397) «تحليل ساختاري انواع تشبيه در ديوان صيدي تهراني». بهار ادب. سال يازدهم. شمارة 2 (پياپي 40): 235-255.
28. فاضلي، محمد (1376) دراسه و نقد مسائل بلاغيه هامه. مشهد: دانشگاه فردوسي.
29. قيس‌الرازي، شمس‌الدين محمد (1373) المعجم في معايير اشعار العجم. به¬کوشش سيروس شميسا. تهران: فردوس.
30. کوچکيان، طاهره (1389) «بررسي عناصر زيباشناختي (آراية ادبي) دو رمان سال¬هاي ابري و شوهر آهو خانم. پيک نور زبان و ادبيات فارسي. سال اول. شمارة 1: 123-160.
31. مولوي، جلال‌الدين (1387) مثنوي معنوي. به‌کوشش کريم زماني. چاپ پانزدهم. تهران: اطلاعات.
32. مير، محمد و ليلا شکيبايي (1394) «جايگاه و تحليل تشبيه در ديوان زيب‌النساء مخفي هندوستاني». بهار ادب. سال هشتم. شمارة 3: 359-374.
33. نجاريان، محمدرضا (1385) «عمعق بخارايي و تشبيه». کاوش‌نامه. سال هفتم. شمارة 13: 119-149.
34. وحيديان کاميار، تقي (1390) بديع از ديدگاه زيبايي‌شناسي. چاپ پنجم. تهران: سمت.
35. همايي، جلال‌الدين (1360) تفسير مثنوي مولوي داستان قلعة ذات‌الصور يا دز هوش‌ربا. چاپ سوم. تهران: آگاه.
36. ياحقي، محمدجعفر (1389) فرهنگ اساطير و داستان‌واره¬ها در ادبيات فارسي. تهران: فرهنگ معاصر ايران.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 27، شماره 87 - ( 10-1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها