:: سال 27، شماره 87 - ( 10-1398 ) ::
جلد 27 شماره 87 صفحات 151-129 برگشت به فهرست نسخه ها
واکاوی مؤلفه‌های هوش‌ معنوی در ادب عرفانی با تکیه بر مثنوی مولانا
ملک‌محمد فرخزاد 1، مژگان زارع کهن2
1- آزاد اسلامی واحد ساوه ، mmfzad@yahoo.com
2- آزاد اسلامی واحد ساوه
چکیده:   (3263 مشاهده)
ادبیات قلمرو‌های وسیعی را دربرمی‌گیرد که شامل موضوعات گوناگونی است؛ با دانش‌های متعددی در ارتباط است و روش‌های مختلفی را نیز برای بررسی و مطالعه آن می‌توان به‌کار گرفت. به‌عبارت دیگر، بسیاری از مسائل ادبی «چندتباری» هستند و در علوم مختلف ریشه دوانده‌اند؛ از جمله روان‌شناسی. مفهوم هوش‌معنوی، با موضوعاتی از معانی یا ارزش‌ها در پیوند است که به موجب آن جایگاه هوش در زندگی ما در بافت و زمینه‌ای غنی‌تر از معانی قرار می‌گیرد. هرچند اصطلاح هوش‌معنوی از دستاوردهای حوزه عرفان نیست و در روان‌شناسی محل بحث و بررسی است، اما این به‌معنای متروک‌ماندن موضوع در آثار عرفانی ما نیست. اگر منصفانه بنگریم، مباحث مربوط به هوش‌معنوی و معادل‌های آن به‌صورت بسیار وسیع و پربار در ادب عرفانی ما بیان شده است. شاخصه معنویت و مذهب به‌ویژه هوش‌معنوی در عرصه شعر عرفانی در ادبیات فارسی و شعر مولانا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مقاله حاضر که به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و بر مبنای داده‌ها‌ی کتابخانه‌ای صورت گرفته است، نشان می‌دهد که ایمان، صلح‌، نوع‌دوستی و کاربرد صحیح آن در زندگی و سازگاری با ناملایمات دنیای واقعی از شاخصه‌های اصلی هوش‌معنوی در مثنوی مولاناست.
 
واژه‌های کلیدی: روان‌شناسی، عرفان‌، هوش ‌معنوی‌، مولانا، مثنوی
متن کامل [PDF 5383 kb]   (780 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: فنون بلاغی
فهرست منابع
1. آقاجاني، طهمورث و همکاران (1393) «تأثير بازي بر مهارت‌هاي اجتماعي کودکان». مطالعات توسعة اجتماعي ايران. سال ششم. شمارة 3: 97-104.
2. ابراهيمي ‌ديناني، غلامحسين (1389) فلسفه و ساحت سخن. تهران: هرمس.
3. اسماعيلي، علي و شايسته گودرزي (1386) مباني روان‌شناسي عمومي. چاپ دوم. تهران: شلاک.
4. اميني، ‌محمد‌ و همکاران (1393) «تحليل جايگاه هوش‌معنوي در ميان مجريان و دريافت‌کنندگان کتاب درسي دين و زندگي دورة متوسطه». برنامه‌ريزي درسي. دورة يازدهم. شمارة 43: 95-109.
5. حسن‌زاده، رمضان و همکاران (1393) «رابطة هوش‌معنوي با مثبت‌انديشي در دانشجويان دانشگاه علوم پزشکي بابل». دين و سلامت. دورة دوم. شمارة 1: 42-48.
6. حسين‌چاري، مسعود و حميدرضا ذاکري (1389) «تأثير زمينه‌هاي تحصيلي دانشگاهي، علوم ديني و هنري بر هوش‌معنوي؛ کوششي در راستاي رواسازي و پايايي‌سنجي معنوي هوش‌معنوي». اندازه‌گيري معنوي. دورة اول. شمارة 1: 73-93.
7. خاکشور، فاطمه و همکاران (1392) «نقش تصور از خدا و هويت مذهبي در معناي زندگي». روان‌شناسي دين. شمارة 2: 53-56.
8. دانش، حسين (1380) روانشناسي معنوي. تهران: نسل نوانديش.
9. دلاور، علي و رقيه اسدي (1394) «کاربرد مدل‌سازي معادلات ساختاري PLS در تبيين اثرات متغيرهاي جمعيت‌شناختي بر هوش‌معنوي». اندازه‌گيري تربيتي. دورة ششم. شمارة 32: 1- 39.
10. رجايي، عليرضا (1389) «هوش ‌معنوي، ديدگاه‌ها و چالش‌ها». پژوهش‌نامة تربيتي. دانشگاه آزاد اسلامي تربت جام. شمارة 22: 22-24.
11. زارعي، حسن و همکاران (1390) «شناسايي و سنجش مؤلفه‌هاي هوش ‌معنوي در محيط کار». پژوهش‌هاي مديريت عمومي. سال چهارم. شمارة 12: 71-94.
12. زرين‌کوب، عبدالحسين (1374) سر ّني. تهران: علمي.
13. سروش، عبدالکريم (1389) قصة ارباب معرفت. چاپ هفتم. تهران: مؤسسة فرهنگي صراط.
14. سهرابي، فرامرز (1387) «مباني هوش‌ معنوي». سلامت روان. سال اول. شمارة 1: 14-18.
15. شريعت‌باقري، محمدمهدي (1391) «مطالعة تطبيقي نظريات مولوي و مزلو دربارة انسان سالم و کامل». مطالعات روان‌شناختي دانشگاه الزهراء. دورة هشتم. شمارة 4: 131-145.
16. شفيع‌آبادي، عبدالـله و غلامرضا ناصري (1384) نظريه‌هاي مشاوره و روان‌درماني. تهران: مرکز نشر دانشگاهي.
17. شهرابي‌فراهاني و کيومرث فرحبخش (1391) «بررسي رابطة بين هوش‌معنوي و هوش ‌هيجاني دانش‌آموزان دختر منطقة 15 آموزش و پرورش شهر تهران». مديريت و برنامه‌ريزي در نظام‌هاي آموزشي. دورة پنجم. شمارة 8: 44-60.
18. ضياء‌نور، فضل‌الـله (1369) وحدت وجود. تهران: زوار.
19. طاهري، زهرا و همکاران (1395) «زندگي عقلاني و معنوي براساس آموزه‌‌هاي مولوي در مثنوي معنوي». پژوهشنامة ادب غنايي دانشگاه سيستان و بلوچستان. سال چهارم. شمارة 26: 119-140.
20. عابدي، محمدرضا (1392) «انترناسيوناليسم عرفاني، مبناي نگرش انسان‌شناختي مولانا». انسان‌پژوهي ديني. سال دهم. شمارة 29: 51-69.
21. عبديوسف‌خاني، زينت و حسين اکبري امرغان (1393) «بررسي رابطة بين هوش‌معنوي و رضايت از زندگي». پژوهشنامة تربيتي. سال نهم. شمارة 38: 39-54.
22. عقدايي، تورج (1386) «روان‌شناسي کمال در مثنوي». عرفان اسلامي. شمارة 12: 55-85.
23. غباري‌بناب، باقر و همکاران (1386) «هوش‌معنوي». انديشة نوين معنوي. سال سوم. شمارة 10: 125-147.
24. فتح‌الهي، علي و قاسم صحرايي (1392) «بازجست تفکر و انتقادي از ديدگاه مولوي». پژوهشنامة ادبيات تعليمي. سال پنجم. شمارة 20: 137-160.
25. فتحي، کوروش و همکاران (1387) «شناسايي و اولويت‌يابي مهارت‌هاي زندگي مورد نياز بزرگسالان براي لحاظ‌کردن در برنامه‌هاي درسي مدارس». تعليم و تربيت. شمارة 93: 69-101.
26. فرهوش، محمد و همکاران (1396) «فراتحليل مطالعات هوش ‌معنوي». مطالعات اسلام و روان‌شناسي. سال يازدهم. شمارة 20: 39-58.
27. قنبري، سيروس و ايمان کريمي (1395) «مؤلفه‌هاي هوش‌معنوي در نهج‌البلاغه». پژوهشنامة نهج‌البلاغه. دورة چهارم. شمارة 13: 99-119.
28. کار، آلن (1385) روان‌شناسي مثبت علم شادماني و نيروي انساني. ترجمة حسن پاشا‌ شريفي و جعفر نجفي‌زند. تهران: سخن.
29. محمدي ‌درويش‌وند، بهنوش و ژاسنت صليبي (1395) «بررسي جهت‌گيري هدفي با هوش‌معنوي و مسئوليت‌پذيري دانش‌آموزان دختر سال اول دورة دوم متوسطه شهر تهران». جامعه‌پژوهي فرهنگي. سال هفتم. شمارة 2: 96-101.
30. مشايخي، منصوره (1390) «بررسي روان‌کاوانة مفاهيم کليدي قرآني‌ـ عرفان و تجلي آن در حوزة ادبيات فارسي». فدک سبزواران. سال دوم. شمارة 9: 145-164.
31. مک‌ناوتن، ديويد (1380) بصيرت‌ اخلاقي. ترجمة محمود فتحعلي. قم: مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام‌خميني(ره).
32. مورنو، آنتونيو (1380) يونگ، خدايان، انسان مدرن. ترجمة داريوش مهرجويي. چاپ دوم. تهران: مرکز.
33. مولانا، جلال‌الدين محمد (1376) مثنوي‌ معنوي. چاپ يازدهم. تهران: اميرکبير.
34. ـــــــ (1369) فيه‌ما‌فيه. تصحيح بديع‌الزمان فروزانفر. چاپ ششم. تهران: دانشگاه تهران.
35. مهرابي، ابراهيم (1392) «اقتراحي در متافيزيک هوش‌معنوي در اسلام». انسان‌پژوهي ديني. شمارة 29: 5-30.
36. ميردريکوندي، رحيم (1390) «هوش‌هيجاني، پيشينه و رويکردها از نگاه دين و روان‌شناسي». روان‌شناسي و دين. سال چهارم. شمارة 3: 97-124.
37. نصراصفهاني، زهرا و مائده شيري (1393) «هفت شيوة روان‌درماني در مثنوي». پژوهش‌هاي ادب عرفاني (گوهر گويا). سال هشتم. پياپي 46: 145-168.
38. يدالله‌پور، محمدهادي و مهناز فاضلي کبريا (1393) «بررسي تطبيقي مفهوم هوش‌معنوي از منظر روان‌شناسي و اسلام». اسلام و سلامت. شمارة 1: 47-57.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 27، شماره 87 - ( 10-1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها