:: سال 28، شماره 89 - ( 9-1399 ) ::
جلد 28 شماره 89 صفحات 52-29 برگشت به فهرست نسخه ها
بررسی فرآیند تکوین و دگردیسی گفتمان تصوف (با تکیه بر دال "توکل" در متون منثور متمکن صوفیه)
اکرم برازنده 1، امیربانو کریمی2
1- آموزش و پرورش ، sadr8888@yahoo.com
2- دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب
چکیده:   (2750 مشاهده)
گفتمان کلان تصوف اسلامی نگرشی قدسی است که در بستر دین، در واکنش به گفتمان­های معارض دیگر نظیر فقه، کلام، فلسفه و زهد شکل گرفت. در اواخر سده دوم، پس از درآمیختن کیمیای عشق با مس زهد، رهروان جریان صوفیانه، برخلاف دیگر جنبش­های فکری و دینی فرهنگ و تمدن اسلامی،‌ که قرآن را متنی فروآمده از آسمان به زمین و در حرکتی دیالکتیکی بین آسمان و زمین می‌­دانستند، قرآن را متنی برای حرکت از زمین به آسمان، یعنی معراج صوفیانه، در نظر آوردند. با این تلقی، شاهد مواجهه گوناگون صوفیه با دال‌های مفهوم­ساز، برجسته و پربسامد، به­ویژه نشانه شناور «توکل» در گفتمان تصوف و نیز بقیه آثار صوفیه اعم از نثرهای متمکن و مغلوب هستیم. در این جستار، با روش تحلیلی‌ـ‌توصیفی و رویکرد جفت‌گفتمان­سا‍ز لاکلاو و موفه، دگردیسی­های این دال شناور را در چندین نثر متمکن صوفیه به فارسی و عربی نشان داده‌ایم و از این رهگذر تأثر و تأثیرهای این چند متن را از یکدیگر تبیین کردیم.
 
واژه‌های کلیدی: تصوف، گفتمان، نثر متمکن، قوت­القلوب، کشف­المحجوب، ترجمه رساله قشیریه، توکل، لاکلاو و موفه.
متن کامل [PDF 1404 kb]   (612 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: نظریه های ادبی
فهرست منابع
1. قرآن کريم.
2. ابن‌القيم¬الجوزيه، شمس‌الدين محمدبن ابي‌بكر (2010) مدارج‌السالکین. حققه مصطفي شيخ مصطفي. بيروت: مؤسسه الرسالة ‌الناشرون.
3. ابوزید، نصر حامد (1380) معنای متن. ترجمة مرتضی کریمی‌‌نیا. تهران: طرح¬نو.
4. جابري، محمد عابد (1389) روشنفكران در تمدن عربي. ترجمة سيدمهدي آل¬مهدي. تهران: فرهنگ جاويد.
5. سراج‌، ابونصر (1914) ‌اللمع‌ فی‌ التصوف‌. تصحيح‌ رینولد آلن‌ نیکلسون‌. لیدن‌.
6. سراج، ابونصر (1388) اللمع في التصوف. ترجمة مهدي محبتي. تهران: اساطير.
7. سلطانی، سیدعلی‌اصغر (1387) قدرت، گفتمان و زبان. تهران: چاپ دوم. تهران: نی.
8. عروج‌نیا، پروانه و همکاران (1388) تاریخ و جغرافیای تصوف. تهران: مؤسسة فرهنگی هنری کتاب مرجع.
9. عمر، طه (2004) النثر الصوفی. بغداد: دارالشؤون الثقافیه‌العامه.
10. غزالی، ابوحامد محمدبن‌محمد (1377) احیاء علوم دین، ربع منجیات. ترجمة مؤیدالدین محمد خوارزمی. به‌کوشش حسین خدیو جم. چاپ دوم. تهران: علمی فرهنگی.
11. غزالی، ابوحامد محمدبن‌محمد (1412) احیاء علوم‌الدین‌. بیروت‌: دارالكتب‌العلميه.
12. غلامرضائی، محمد (1388) سبک‌شناسی نثرهای صوفیانه. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
13. فتوحي، محمود (1389) «از كلام متمكن تا كلام مغلوب؛ بازشناسي دو گونه نوشتار در نثر صوفيه». نقد ادبي. سال سوم. شمارة 10: 35-62.
14. قجری، حسینعلی و جواد نظری (1392) کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی. تهران: جامعه‌شناسان.
15. قشیری، عبدالکریم‌بن‌هوازن (1385) رسالة قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن‌بن‌احمد عثمانی. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: علمی‌ و فرهنگی.
16. قشیری، عبدالکریم‌بن‌‌هوازن‌ ‌(1408) الرسالة‌القشیریة‌. تحقيق معروف‌ زریق‌ و علی‌ عبدالحميد بلطه‌جی‌. بیروت‌: دارالکتب العلمیه.
17. لاکلاو، ارنستو و شانتال موفه (1393) هژمونی ¬و ¬استراتژی سوسیالیستی: به‌سوی سیاست دموکراتیک رادیکال. ترجمة محمد رضایی. چاپ دوم. تهران: ثالث.
18. محاسبی، حارث‌بن‌اسد (1407) المکاسب و الورع و الشبهه و بیان مباحها و محظورها و اختلاف الناس فی طلبها و الرّد علی الغالطین فیه. دراسته و تحقیق عبدالقادر احمدعطا. بیروت: مؤسسه المکتب الثقافیه.
19. مستملی¬بخاری، ابوابراهیم (1363) شرح¬التعرف لمذهب التصوف. تصحيح محمد روشن. تهران: اساطیر.
20. مک¬دانل، دایان (1380) مقدمه‌ای بر نظریه¬های گفتمانی. ترجمة حسینعلی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
21. ‌المکی، ابوطالب (1997) قوت‌القلوب فی معامله المحبوب و وصف طریق المرید الی مقام التوحيد. ضبطه و محمد باسل عیون السود. بیروت: دارالمکتب العلمیة.
22. نویا، پل (1373) تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمة اسماعیل سعادت. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
23. ون¬دایک، تئون (1387) مطالعاتی در تحلیل گفتمان. گروه مترجمان. چاپ دوم. تهران: دفتر مطالعات و رسانه¬ها.
24. هجویری، غزنوی، ابوالحسن علی‌بن‌عثمان الجلابی (1380) کشف‌المحجوب. تصحیح ژوکوفسکی و مقدمة قاسم انصاری. تهران: طهوری.
25. یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نی.
26. The Holy Quran.
27. Ibn al-Qayyim al-Jawziyyah, Shams al-Din Muhammad ibn Abi Bakr (2010) Madarej al-Salekin, Mustafa Sheikh Mustafa. Beirut: Resalat al-Nasheroon [In Arabic]
28. Abu Zayd, Nasr Hamed (2001) The Meaning of the Text. Trans by Morteza Kariminia. Tehran: Tarh-e No [In Presian]
29. Al-Ghazali, Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad (1988) Ehya Oloum Al-Din, Quarter of the Savior. Trans by Moayed al-Din Mohammad Kharazmi, by Hossein Khadiv Jam. Second Edition. Tehran: Cultural Science [In Presian]
30. Al-Ghazali, Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad (1412 Ehya Oloum Al-Din. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya [In Arabic]
31. Al-Makki, Abu Talib (1997) Ghoot al-Gholoub, Mohammad Basel Ayoun Al-Sud. Beirut: Dar Al-Maktab Al-Alamiy [In Arabic].
32. Fotouhi, Mahmoud (2010) "Sufi Discourse from Constructed to Deconstructed (Distinguishing Two Types of Sufi Prose Writing). Literary Criticism. Third year. No. 10: 62-35 [In Presian]
33. Hojviri Ghaznavi (2001) Kashfat al-Mahjoub. Zhukovsky Correction and Introduction by Qassem Ansari. Tehran: Tahoori [In Presian]
34. Jaberi, Mohammad Abed (2010) Intellectuals in Arab Civilization. Trans by Syed Mahdi Al-Mahdi. Tehran: Farhang Javid [In Presian]
35. Jorgensen, Marian and Louise Phillips (2010) Theory and Method in Discourse Analysis. Trans by Hadi Jalili. Tehran: Ney [In Presian]
36. Laclau, Ernesto, and Chantal Mouffe (2014) Hegemony and Socialist Strategy: Towards Radical Democratic Politics. Trans by Mohammad Rezaei, Second Edition. Tehran: Sales [In Presian]
37. Mahasebi, Harith Ibn Asad (1407) Al-Makasib, Al-Wara', Al-Shobha, Corrected by Abdul Qadir Ahmad Atta Beirut: Cultural Library Institute [In Arabic]
38. Mustamliy Bukhari, Abu Ibrahim (1984) Explanation of the knowledge of the Religion of Sufism. Corrected by Mohammad Roshan. Tehran: Ostoore [In Presian]
39. McDonnell, Diane (2001) Introduction to Discourse Theories. Trans by Hossein Ali Nozari. Tehran: Farhang Goftma [In Presian]
40. Noya, Paul (1994) Quranic Interpretation and Mystical Language. Trans by Ismail Saadat. Tehran: University Publishing Center [In Presian]
41. Siraj, Abu Nasr (1914) Al- Lomae fi Al Tasavvof, Edited by Reynold Allen Nicholson. Liden [In Arabic].
42. Siraj, Abu Nasr (2009) Al-Lomae fi Al Tasavvof. Trans by Mahdi Mohabbaty. Tehran: Ostooreh [In Presian].
43. Soltani, Seyed Ali Asghar (2008) Power, Discourse and Language. Tehran: Second Edition. Tehran: Ney [In Presian]
44. Orujnia, Parvaneh et al. (2009) History and Geography of Sufism. Tehran: Reference Book Cultural and Artistic Institute [In Presian]
45. Omar, Taha (2004) Sufi Prose. Baghdad: Public Cultural Centers [In Arabic]
46. Gholamrezaei, Mohammad (2009) Stylistics of Sufi Prose. Tehran: Shahid Beheshti University Publishing Center [In Presian]
47. Ghajari, Hossein Ali and Javad Nazari (2013) Application of Discourse Analysis in Social Research. Tehran: Sociologist [In Presian]
48. Qoshairi, Abdul Karim Hawazan (2006) Qoshairi Treatise. Trans by Abu Ali Hassan Ibn Ahmad Osmani. Correction of the Novelty of the Time of Forouzanfar. Tehran: Scientific and Cultural [In Arabic]
49. Qoshairi Abdul Karim Hawazan (1408) Qoshairi Treatise. Zarikah and Ali Abdul Hamid Baltehaji. Beirut: Scientific Library [In Arabic]
50. Vendijk, Theon (2008) Studies in Discourse Analysis. Group of translators. Second Edition. Tehran: Office of Studies and Media [In Presian]



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 28، شماره 89 - ( 9-1399 ) برگشت به فهرست نسخه ها