:: سال 29، شماره 91 - ( 9-1400 ) ::
جلد 29 شماره 91 صفحات 100-83 برگشت به فهرست نسخه ها
افعال ماضی تمنایی‌ شرطی کمیاب در شاهنامه
محمدحسن جلالیان چالشتری
دانشگاه تبریز ، mh_jalalian@hotmail.com
چکیده:   (1595 مشاهده)
هرچند سال¬های بسیاری از آغاز تصحیح انتقادی شاهنامه می¬گذرد، هنوز تا رسیدن به نهایت آن راهی طولانی در پیش است. حجم بسیار این اثر سترگ و تنوع فراوان موضوعات مطرح‌شده در آن، در کنار کهنگی زبان، ایجاب می¬کند که به‌¬رغم تلاش¬هایی که تاکنون در این راه صورت گرفته و تصحیح‌های ارزشمندی که به همت و صرف عمر بسیار فراهم آمده، همچنان داستان به داستان، بیت به بیت، و واژه به واژه این اثر هدف بازنگری و دقت نظر قرار گیرد و محققان با تخصص¬ها و رویکردهای گوناگون به آن بپردازند، تا هرچه ¬بیشتر، صورت نهایی، که شبیه¬ترین صورت به سروده شاعر است، به‌دست آید. در این نوشتار، از دیدگاه دستوری به چند بیت شاهنامه از بخش¬های مختلف آن پرداخته شده است. وجه‌اشتراک این ابیات، وجود افعال تمنّایی‌ـ‌شرطی در آنهاست. در بخش نخست، افعال ضمیرساخت در شاهنامه، در بخش دوم فعل تمنایی نادری که تکواژ تمنایی در آن به‌صورت «یی» ظاهر شده و در بخش سوم صورت تمنایی فعل بایستن، که به‌دلیل ضرورت متمم ضمیری، ساختی خاص را نشان می¬دهد، با سنجش ضبط¬های دستنویس¬ها و تحلیل قرائت‌های پیشین، بررسی و واکاوی شده¬اند. در مورد فعل ضمیرساخت، همه‌جا صورت مختوم به «تی» پیشنهاد شده و در دو مورد دیگر، با استفاده از ضبط¬های دستنویس¬ها و تکیه بر نکات دستوری، بر صحت قرائت¬هایی که پیش از چاپ خالقی¬مطلق وجود داشته¬اند، تأکید شده است.
واژه‌های کلیدی: شاهنامه، فعل تمنایی‌ـ‌‌شرطی، افعال ضمیرساخت، بایستن
متن کامل [PDF 4417 kb]   (433 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آيدنلو، سجاد (1393) «سه نکته از دستور تاريخي در شاهنامه و متون پهلوي». ويژه¬نامة فرهنگستان (دستور). شمارة 10: 47-64.
2. احمدي گيوي، حسن (1380) دستور تاريخي فعل. دوجلد. تهران: قطره.
3. بهار، محمدتقي (1387) ديوان اشعار. تهران: نگاه.
4. جامي، نورالدين عبدالرحمان‌بن‌احمد (1378) ديوان جامي. جلد دوم واسطه‌العقد و خاتمه‌الحياه. به‌تصحيح اعلاخان افصح‌زاد. تهران: ميراث مکتوب.
5. جلاليان چالشتري، محمدحسن (1398) «بحثي درمورد افعال ضميرساخت». پژوهش¬هاي ايران‌شناسي. سال نهم. شمارة 2: 36-53.
6. خالقی‌مطلق، جلال (1366) «پيشگفتار»، در شاهنامة فردوسی، جلد اول، نيويورک: بيبليوتکا پرسيکا: 19-31.
7. خالقي‌مطلق، جلال (1389) يادداشت¬هاي شاهنامه. تهران: مرکز دايرة¬المعارف اسلامي.
8. خالقي‌مطلق، جلال (1390الف) «دست‌نويس شاهنامة مورخ ششصد¬و¬چهارده هجري قمري». شاهنامه از دست‌نويس تا متن. تهران: ميراث مکتوب: 163-191.
9. خالقي‌مطلق، جلال (1390ب) «رسم خط شاهنامه». شاهنامه از دست‌نويس تا متن. تهران: ميراث مکتوب: 515-547.
10. دست‌نويس کتابخانة ملي فلورانس، به نشان Ms.CI. III. 24 (G.F.3)، مورخ 614/1217. (ف)
11. دست‌نويس کتابخانة بريتانيا در لندن، به نشان Add, 21. 103، مورخ 675/1276. (ل)
12. دست‌نويس کتابخانة طوپقاپوسراي در استانبول، به نشان H. 1479، مورخ 731/1330. (س)
13. دست‌نويس کتابخانة عمومي دولتي لنينگراد، به نشان کاتالک دُرن، شمارة 316-317، مورخ 733/1333. (لن)
14. دست‌نويس دارالکتب قاهره، به نشان 6006س، مورخ741/1341. (ق)
15. دست‌نويس دارالکتب قاهره، به نشان 73 تاريخ فارسي، مورخ 796/1394. (ق2)
16. دست‌نويس کتابخانة دانشگاه ليدن، به نشان Or. 494، مورخ 840/1437. (لي)
17. دست‌نويس کتابخانة ملي پاريس، به نشان Suppl. Pers. 493، مورخ844/1441. (پ)
18. دست‌نويس کتابخانة ملي پاريس، به نشان Suppl. Pers. 494، مورخ 848/1444. (پ2)
19. دست‌نويس کتابخانة پاپ در واتيکان، به نشان Ms. Pers. 188، مورخ 848/1444. (و)
20. دست‌نويس کتابخانة دانشگاه آکسفورد، به نشان Ms. Pers. C. 4.، مورخ 852/1448. (آ)
21. دست‌نويس کتابخانة دولتي برلين، به نشان Or. 2o 4255، مورخ 894/1489. (ب)
22. دست‌نويس مکتبه الشرقيه وابسته به دانشگاه سن¬ژوزف بيروت، به نشان NC. 43، حدود 700 قمري. (س‌ژ)
23. دست‌نويس شاهنامة فردوسي همراه با خمسة نظامي مربوط به سدة 8 هجري قمري (معروف به شاهنامة سعدلو)، چاپ عکسي از روي نسخة متعلق به مرکز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي، با مقدمة فتح‌الـله مجتبايي.
24. رازي، ابوالفتوح حسين¬بن‌علي (1365) تفسير ابوالفتوح رازي (روض¬الجنان و روح¬الجنان في تفسير القرآن). بيست‌جلد. به‌کوشش محمدجعفر ياحقي و مهدي ناصح. مشهد: بنياد پژوهش¬هاي اسلامي.
25. سنائي الغزنوي، ابوالمجد مجدودبن آدم (بي‌تا) حديقه‌الحقيقه و شريعه‌الطريقه. به‌جمع و تصحيح مدرس رضوي. تهران: چاپخانة سپهر.
26. سنائي الغزنوي، ابوالمجد مجدودبن‌آدم (1336) ديوان حکيم سنائي. به‌کوشش مظاهر مصفا. تهران: اميرکبير.
27. شفيعي، محمود (1377) شاهنامه و دستور. تهران: دانشگاه تهران.
28. عطار نيشابوري، فريدالدين (1353) منطق¬الطير. به‌تصحيح جواد مشکور. تهران: کتابفروشي تهران.
29. عطار نيشابوري، فريدالدين (1940) الهي¬نامه. تصحيح هلموت ريتر. استانبول: مطبعة معارف.
30. فردوسي، ابوالقاسم (1960-1971) شاهنامه. متن انتقادي، تحت نظر ع. نوشين. مسکو: ادارة دانش، شعبة ادبيات خاور.
31. فردوسي، ابوالقاسم (1363) شاهنامه. تصحيح ژول مول. هفت جلد. تهران: شرکت سهامي کتاب‌هاي جيبي.
32. فردوسي، ابوالقاسم (1366) شاهنامه. تصحيح جلال خالقي‌مطلق. هشت جلد. نيويورک: بيبليوتکا پرسيکا.
33. فردوسي، ابوالقاسم (1393) شاهنامه. پيرايش جلال خالقي‌مطلق. دوجلد. تهران: سخن.
34. کزازي، ميرجلال¬الدين (1391) نامة باستان، ويرايش و گزارش شاهنامة فردوسي. نه جلد. تهران: سمت.
35. مولانا، جلال‌الدين محمد (1397) مثنوي معنوي. به تصحيح محمدعلي موحد. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي و هرمس.
36. مولايي، چنگيز (1391) «مر يا من، پيشنهادي دربارة تصحيح يک بيت از شاهنامه». جستارهاي ادبي. شمارة 176: 65-74.
37. ناصرخسرو قبادياني (1357) ديوان اشعار. به اهتمام مجتبي مينوي و مهدي محقق. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامي دانشگاه مک¬گيل کانادا ـ مونترال، شعبة تهران.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 29، شماره 91 - ( 9-1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها