:: سال 30، شماره 93 - ( 11-1401 ) ::
جلد 30 شماره 93 صفحات 146-119 برگشت به فهرست نسخه ها
نقش هبوط، فراموشی و اسارت روح سالک در تجربه موقعیت‌های مرزی (با تکیه بر داستان‌های رمزی سهروردی)
مریم حق‌شناس 1، نعمت‌الله ایران‌زاده2
1- دانشگاه علامه طباطبایی ، m.haqshenas98@gmail.com
2- دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده:   (1611 مشاهده)
داستان هبوط روح از تمهیدات بیانی فیلسوفان، عرفا و ادبا در ادوار گذشته بوده است. بررسی قاعده­مند این تمهید ­­بیانی در آثار سهروردی، که غالباً به‌شکل داستان ظهور یافته، رهیافتی است که بر پیوند این تصویر ازیک‌سو با نظریه تذکار فلاسفه و ازدگرسو با اسطوره یاد و فراموشی صحه می­گذارد. نظام فکری و هستی­شناختی متفاوت سهروردی «تصویر هبوط» را به رمزی معنی­واره مبدل کرده است که از رهگذر آن، حال‌وهوای فراموشی به‌منزله گشودگی برتر انسان به‌نمایش درآمده است. موتیف هبوط که در اکثر داستان­ها در هیئت پرنده ممثل شده است سرگذشت روحِ سالکی است که از اصل نخستین خویش جدا شده و به عالم جسمانی فرو افتاده است. شخصیت­های داستان­های رمزی سهروردی پس از هبوط به فراموشی گرفتار می­آیند و این مرحله، مقدماتی را فراهم می­کند که به‌واسطه آن روحِ سالک به محدودیت­ها و امکاناتش پی می­برد و بسیاری از باورهای یقینی­اش به اعتباراتی سست بدل می­شود. فراموشی و هبوط در داستان­های مذکور مقدماتی را فراهم می­کنند تا سالک در موقعیت­های مرزی قرار ­گیرد؛ موقعیتی که واقع‌شدن در آن اسباب شناخت و تعالی یا جهش را فراهم می­کند. این جستار، با روش توصیفی و تحلیلی و با بررسی داستان­های عقل سرخ، رساله­الطیر، لغت موران و قصه غربت غربی، نشان داده است که فراموشی، نوعی پیش­آگاهی یا پیش­فهمی است که در تجربه موقعیت‌های مرزی نقشی محوری برعهده دارد.
واژه‌های کلیدی: فراموشی، موقعیت مرزی، سهروردی، روح، تصویر هبوط، اسارت، نظریه تذکار
متن کامل [PDF 3905 kb]   (436 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: ادبیات تطبیقی
فهرست منابع
1. آقاحسيني، حسين (1381) «فرشتة شعر». زبان و ادب فارسي. دورة چهل‌وپنجم، شمارة 185: 73-94.
2. ابراهيمي¬ديناني، غلامحسين (1379) شعاع انديشه و شهود در فلسفة سهروردي. چاپ پنجم. تهران: حکمت.
3. اسماعيل¬پور، ابوالقاسم (1390) زير آسمانه¬هاي نور. تهران: قطره.
4. افلاطون (1355) دورة آثار افلاطون. ترجمة محمدحسن لطفي و رضا کاوياني. جلد اول. تهران: خوارزمي.
5. افلاطون (1355) دورة آثار افلاطون. ترجمة محمدحسن لطفي و رضا کاوياني. جلد سوم. تهران: خوارزمي.
6. الياده، ميرچا (1367) افسانه و واقعيت. ترجمة نصرالـله زنگويي. تهران: پاپيروس.
7. الياده، ميرچا (1381) اسطوره، رؤيا، راز. ترجمة رؤيا منجم. چاپ سوم. تهران: علم.
8. الياده، ميرچا (1387) اسطوره و رمز در انديشة ميرچا الياده. ترجمة جلال ستاري. تهران: مرکز.
9. باقري، مهري (1377) «تابعة ماني». زبان و ادب فارسي. دورة پنجاهم. شمارة 166: 25-48.
10. بلاکهام، هرولد جان (1376) شش متفکر اگزيستانسياليست. ترجمة محسن حکيمي. تهران: مرکز.
11. پورنامداريان، تقي (1386) رمز و داستان¬هاي رمزي در ادب فارسي: تحليلي از داستان¬هاي عرفاني‌ـ فلسفي ابن¬سينا و سهروردي. چاپ ششم. تهران: علمي و فرهنگي.
12. پورنامداريان، تقي (1394) عقل سرخ؛ شرح و تأويل داستان¬هاي رمزي سهروردي. چاپ چهارم. تهران: سخن.
13. پين¬سنت، جان (1380) اساطير يونان. ترجمة باجلان فرخي. تهران: اساطير.
14. حسيني، زهرا؛ و احد فرامرز قراملکي (1391) «ازخودبيگانگي، موقعيت¬هاي مرزي و مرگ در مثنوي مولوي». مجلة فلسفه و کلام اسلامي. دورة چهل‌وپنجم. شمارة 2: 47-66.
15. حسيني، مريم (1392) «اسطورة ياد و فراموشي در داستان¬هاي رمزي و تمثيلي ايراني». الهيات هنر. دورة اول. شمارة 1: 29-50.
16. رضوي، مهدي¬امين (1387) سهروردي و مکتب اشراق. ترجمة مجدالدين کيواني. چاپ چهارم. تهران: مرکز.
17. سهروردي، شهاب¬الدين يحيي (1357) حکمه¬الاشراق. ترجمه و شرح سيدجعفر سجادي. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
18. سهروردي، شهاب¬الدين يحيي (1380) مجموعه مصنفات شيخ اشراق. تصحيح و تحشية سيدحسين نصر. جلد سوم. چاپ چهارم. تهران: پژوهشگاه.
19. سهروردي، شهاب¬الدين يحيي (1388) مجموعه مصنفات شيخ اشراق. تصحيح و تحشية سيدحسين نصر. جلد دوم. چاپ چهارم. تهران: پژوهشگاه.
20. شاهنگيان، نوري¬سادات (1384) «بحثي در نجات¬شناسي گنوسي». انديشة ديني. دورة چهارم. شمارة 16: 47-60.
21. شريف، ميان¬محمد (1370) تاريخ فلسفه در اسلام. ترجمة فتح¬الـله مجتبايي و ديگران. جلد چهارم. تهران: مرکز نشر دانشگاهي.
22. شفا، شجاع¬الدين (1383) افسانة خدايان. تهران: دنياي نو.
23. شميسا، سيروس (1391) مولانا و چند داستان ديگر. چاپ دوم. تهران: قطره.
24. شهرزوري، شمس¬الدين محمد (1372) شرح حکمه‌الاشراق. به‌تصحيح حسين ضيايي تربتي. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
25. طاهري، قدرت¬الـله (1398الف) «تجربة عرفاني در موقعيت¬هاي مرزي و بازتاب آن در داستان طوطي و بازرگان». جستارهاي نوين ادبي. دورة پنجاه‌وچهارم. شمارة 205: 29-55.
26. طاهري، قدرت¬الـله (1398ب) «تجربة عرفاني در موقعيت¬هاي مرزي و بازتاب آن در مثنوي: مطالعة موردي حکايت¬هاي پيرچنگي و موسي و شبان». ادبيات عرفاني. دورة دهم. شمارة 20: 51-78.
27. طليعه¬بخش، منيره، و عليرضا نيکويي (1396) «معرفت و موقعيت¬هاي مرزي در مثنوي مولوي». ادبيات عرفاني. دورة نهم. شمارة 16: 83-117.
28. فروزانفر، بديع¬الزمان (1373) شرح مثنوي شريف. جلد دوم. تهران: علمي و فرهنگي.
29. قشيري، ابوالقاسم (1374) ترجمة رسالة قشيريه. تصحيح بديع¬الزمان فروزانفر. چاپ چهارم. تهران: علمي و فرهنگي.
30. کاپلستون، فردريک (1380) تاريخ فلسفه؛ يونان و روم. ترجمة سيدجلال¬الدين مجتبوي. جلد اول. چاپ چهارم. تهران: علمي و فرهنگي.
31. کربن، هانري (1373) تاريخ فلسفة اسلامي. ترجمة جواد طباطبايي. تهران: کوير.
32. کربن، هانري (1383) انسان نوراني در تصوف ايراني. ترجمة فرامرز جواهري¬نيا. چاپ دوم. تهران: آموزگار خرد.
33. کربن، هانري (1384) بن¬مايه¬هاي آيين زرتشت در انديشة سهروردي. ترجمة محمود بهفروزي. تهران: جامي.
34. مک¬کواري، جان (1377) فلسفه¬هاي وجودي. محمدسعيد حنايي کاشاني. تهران: هرمس.
35. ملکيان، مصطفي (1377) تاريخ فلسفة غرب. جلد چهارم. دفتر همکاري حوزه و دانشگاه.
36. نوالي، محمود (1386) فلسفه¬هاي اگزيستانس و اگزيستانسياليسم تطبيقي. تبريز: دانشگاه تبريز.
37. ورنر، شارل (1347) حکمت يونان. ترجمة بزرگ نادرزاده. تهران: علمي و فرهنگي.
38. هميلتون، اديت (1376) سيري در اساطير يونان و روم. ترجمة عبدالحسين شريفيان. تهران: اساطير.
39. ياسپرس، کارل (1363) فلوطين. ترجمة محمدحسن لطفي. تهران: خوارزمي.
40. يثربي، يحيي (1388) تاريخ تحليلي‌ـ‌انتقادي فلسفة اسلامي. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه. Aghahosseni, Hossein (2002) "Angel of Poetry", Persian Language and Literature, Volume 45, Number 185: 73-94. [In Persian].
41. Bagheri, Mehri (1998) "Mani function", Persian language and literature, Volume 50, Number 166, 25-48. [In Persian].
42. Blackham, Herold John (1997) Six Existentialist Thinkers, translated by Mohsen Hakimi, Tehran: Markaz. [In Persian].
43. Corbin, Henry (1994) History of Islamic Philosophy, translated by Javad Tabatabai, Tehran: Kavir. [In Persian].
44. Corbin, Henry (2004) Enlightened Man in Iranian Sufism, translated by Faramarz Javaherinia, 2nd edition, Tehran: Amouzgar-e Kherad. [In Persian].
45. Corbin, Henry (2005) Principles of Zoroastrianism in Suhrawardi Thought, translated by Mahmoud Behforozi, Tehran: Jami. [In Persian].
46. Copleston, Frederick (2001) History of Philosophy; Greece and Rome, translated by Seyyed Jalaluddin Mojtaba, Volume I, 4th Edition, Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
47. Ebrahimi-Dinani, Gholam Hossein (2000) The Radius of Thought and Intuition in Suhrawardi Philosophy, 5th Edition, Tehran: Hekmat. [In Persian].
48. Eliade, Mircea (1988) Myth and Reality, translated by Nasrollah Zangouyi, Tehran: Papyrus. [In Persian].
49. Eliadeh, Mircea (2002) Myth, Dream, Mystery, translated by Roya Monjem, 3rd edition, Tehran: Elm. [In Persian].
50. Eliade, Mircea (2007) Mythical Visions, Tehran: Tous. [In Persian].
51. Eliade, Mircea (2008) Myth and Mystery in Mircha Eliadeh's Thought, translated by Jalal Sattari, Tehran: Markaz. [In Persian].
52. Forouzanfar, Badi'at al-Zaman (1994) Sharh-e Mathnavi Sharif, Volume II, Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
53. Ghosheiri, Abolghasem (1995) Tarjome-e Resaley-e Ghosheirieh, by Badi'at al-Zaman Forouzanfar, 4th edition, Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
54. Hamilton, Edith (1997) A Look at Greek and Roman Mythology, translated by Abdolhossein Sharifian, Tehran: Asatir. [In Persian].
55. Hosseini, Zahra, and Faramarz Gharamaleki, Ahad (2012) "From self-alienation, borderline situations and death in Rumi's Mathnavi", Journal of Islamic Philosophy and Theology, Volume 45, Number 2, 47-66. [In Persian].
56. Hosseini, Maryam (2013) "The Myth of Remembrance in Iranian Mystical and Allegorical Stories", Art Theology, Volume 1, Number 1, 29-50. [In Persian].
57. Ismailpour, Abulghasem (2011) Under the Skies of Light, Tehran: Qatreh. [In Persian].
58. Jaspers, Carl (1984) Plotinus, translated by Mohammad Hassan Lotfi, Tehran: Kharazmi. [In Persian].
59. Malekian, Mustafa (1998) Tarikh-e Falsafe-ye Gharb, Volume 4, Office of Cooperation between the Hawza and the university. [In Persian].
60. McCowary, John (1998) Existential Philosophies, translated by Mohammad Saeed Hanaei Kashani, Tehran: Hermes. [In Persian].
61. Navali, Mahmoud (2007) Philosophies of Existentialism and Comparative Existentialism, Tabriz: University of Tabriz. [In Persian].
62. Pinocent, John (2001) Greek mythology, translated by Bajlan Farrokhi, Tehran: Asatir. [In Persian].
63. Plato (1976) the period of Plato's works, translated by Mohammad Hassan Lotfi and Reza Kaviani, Volume 1 and 3, Tehran: Kharazmi. [In Persian].
64. Pournamdarian, Taghi (2007) Symbolism and Symbolic Stories in Persian Literature: An Analysis of the Mystical-Philosophical Stories of Ibn Sina and Suhrawardi, 6th Edition, Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
65. Pournamdarian, Taghi (2015) Aghl-e Sorkh; Description and interpretation of Ramzi Suhrawardi's stories, 4th edition, Tehran: Sokhan. [In Persian].
66. Razavi, Mehdi Amin (2008) Suhrawardi and the School of Illumination, translated by Majdoldin Keivani, Tehran: Markaz. [In Persian].
67. Shafa, Shojauddin (2004) The Legend of the Gods, Tehran: jahan-e no. [In Persian].
68. Shahangian, Nouri Sadat (2005) "A Discussion on Gnostic Salvation", Religious Thought, Volume 4, Number 16: 47-60. [In Persian].
69. Shahrzuri, Shamsuddin Mohammad (1993) Description of the Wisdom of Illumination, edited by Hossein Ziaei Torbati, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research. [In Persian].
70. Suhrawardi, Shahabuddin Yahya (2001) Collection of works by Sheikh Ishraq, edited by Seyyed Hossein Nasr, Volume 3, Tehran: Research Institute. [In Persian].
71. Suhrawardi, Shahabuddin Yahya (2009) Collection of works by Sheikh Ishraq, edited by Seyyed Hossein Nasr, Volumes 2, Tehran: Research Institute. [In Persian].
72. Suhrawardi, Shahabuddin Yahya (1978) Hikmat al-Ishraq, translated and explained by Seyyed Jafar Sajjadi, 2nd edition, Tehran: University of Tehran. [In Persian].
73. Suhrawardi, Shahabuddin Yahya (2001 and 2009) Collection of works by Sheikh Ishraq, edited by Seyyed Hossein Nasr, Volumes 2 and 3, Tehran: Research Institute. [In Persian].
74. Shamisa, Sirus (2012) Mowlana and some other stories, 2th edition, Tehran: Qatreh. [In Persian].
75. Sharif, Mian Mohammad (1991) History of Philosophy in Islam, translated by Fathullah Mojtabaei et al., Volume 4, Tehran: Markaz-e Nashr-e Daneshgahi. [In Persian].
76. Taheri, Qudratullah (2019a) "Mystical Experience in Border Situations and Its Reflection in Masnavi: A Case Study of the Stories of Pirchangi, Moses and the Shepherd", Mystical Literature, Volume 10, Number 20: 51-78. [In Persian].
77. Taheri, Qudratullah (2019b) "Mystical Experience in border situations and its reflection in the story of the parrot and the merchant", New Literary Essays, Volume 54, Number 205: 29-55. [In Persian].
78. Taliehbakhsh, Monireh and Nikouei, Alireza (2019) "Knowledge and Border Situations in Rumi's Mathnavi", Mystical Literature, Volume 9, Number 16: 17-183. [In Persian].
79. Werner, Charles (1968) Greek Philosophy, translated by Bozorg Naderzadeh, Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
80. Yasrebi, Yahya (2009) Analytical-Critical History of Islamic Philosophy, Tehran: the Institute of Culture and Thought. [In Persian].



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 30، شماره 93 - ( 11-1401 ) برگشت به فهرست نسخه ها