:: سال 30، شماره 93 - ( 11-1401 ) ::
جلد 30 شماره 93 صفحات 328-307 برگشت به فهرست نسخه ها
ماهیت زبان و مفردات آن در اندیشه امام محمد غزّالی
مصطفی میردار رضایی 1، فرزاد بالو2
1- دانشگاه مازندران ، m.mirdar@umz.ac.ir
2- دانشگاه مازندران
چکیده:   (1674 مشاهده)
بیشتر پژوهش­هایی که درباره «زبان» و نقش آن در حوزه متون عرفانی انجام گرفته، به بازتاب عینی زبان (تحقق آن در گفتار و نوشتار) پرداخته­اند، مقوله­ای که در واقع معرفت درجه دوم محسوب می­شود. معرفت درجه اول، که عبارت است از شناخت ماهیت خود زبان و تلقی هر فرد (عارف) از چیستی آن، که اغلب مغفول واقع شده، بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه پیش از مرحله ثبوت و تحقق زبان، مقام اثبات و تلقی از زبان اصل است و پیش از آنکه زبان به مرز تحقق و ظهور برسد، نحوه تلقی و تقرر آن شکل می­گیرد. یکی از عرفای اندیشمندی که درباب ماهیت زبان اندیشیده و در خلال آثارش درباب آن سخن گفته امام محمد غزالی است. در این جستار، به‌شیوه توصیفی‌ـ‌تحلیلی، در پرتو پاره­ای از آرای زبان­شناختی سوسور، به بررسی تلقی امام محمد غزالی از مقوله زبان و ماهیت آن (معرفت درجه اول)، و در ادامه به ظهور و تحقق زبان در قالب مفردات و کلیات (معرفت درجه دوم) پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که غزالی در تبیین مقوله زبان، هم در مقام فیلسوف، به چیستی و ماهیت زبان پرداخته است و هم از دیدگاه زبان‌شناس، به فرآیند تکوین زبان در صورت­های گفتاری و نوشتاری و... توجه نشان داده است. 
واژه‌های کلیدی: زبان، ماهیت زبان، محمد غزالی، دل
متن کامل [PDF 2989 kb]   (506 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آقاگل¬زاده، فردوس (1388) «يافته¬هاي زبان¬شناختي ابن‌سينا و زبان¬شناسي معاصر». مجموعه مقالات همايش بين¬المللي ابن‌سينا. همايش حکمت سينوی. همدان.
2. ابن‌عربي، محي¬الدين (بي¬تا) الفتوحات المکيه. 4 جلد. بيروت: دارصادر.
3. باطني، محمدرضا (1356) نگاهي تازه به دستور زبان. تهران: آگاه.
4. بصيري، محمدصادق، و سميه حسيني بي¬بي¬حياتي (1395) «آفات زبان از نظر لفظ و معنا در مثنوي و احياء علوم‌الدين غزالي». ادبيات تطبيقي. سال هشتم. شمارة 14: 71-91.
5. جلالي، علي (1394) «دُرج معاني الگوي تحليل واژگاني متون عرفاني». پژوهش¬هاي ادبي‌ـ‌عرفاني (گوهر گويا). سال نهم. شمارة 2: 109-138.
6. خبازي، مهدي، و فرزاد بالو (1395) «ساحات معرفت¬شناختي زبان و سبک¬هاي زندگي در سنت غربي و اسلامي». حکمت اسلامي. سال سوم. شمارة 2: 81-99.
7. خياطيان، قدرت¬الله، و طناز رشيدي¬نسب (1395) «بررسي تطبيقي ويژگي¬هاي زبان عرفاني ابن‌عربي و مولوي». مطالعات زباني‌ـ‌بلاغي. سال هفتم. شمارة 14: 35-60.
8. دين¬محمدي، غلامرضا (1395) مباني زبان¬شناسي در جهان اسلام. تهران: دانشگاه امام‌صادق(ع).
9. رضوي¬فر، اَملي، و حسين غفاري (1390) «نشانه¬شناسي پيرس در پرتو فلسفه، معرفت¬شناسي و نگرش وي به پراگماتيسم». فلسفه. سال دوم. شمارة 39: 5-36.
10. روبينز، آر. اچ (1388) تاريخ مختصر زبانشناسي. ترجمة علي‌محمد حق‌شناس. تهران: مرکز کتاب ماد.
11. سوسور، فردينان (1382) دورة زبان‌شناسي عمومي. ترجمة کوروش صفوي. تهران: هرمس.
12. شجاري، مرتضي، و زهرا گوزلو (1392) «دل آدمي و مراتب آن در عرفان اسلامي». ادبيات عرفاني و اسطوره¬شناختي. سال نهم. شمارة 33: 139-176.
13. شفيعي‌کدکني، محمدرضا (1392) درآمدي به سبک¬شناسي نگاه عرفاني: ميراث عرفاني ايران، زبان شعر در نثر صوفيه. تهران: سخن.
14. شميسا، سيروس (1377) فرهنگ اشارات ادبيات فارسي. تهران: فردوس.
15. عالمي، علي¬رضا (1389) آسيب¬شناسي تمدن اسلامي مبتني بر انديشه¬هاي سيد حسين نصر. قم: مرکز بين‌المللي ترجمه/ المصطفي(ص).
16. عين¬القضات، عبدالله‌بن‌محمد (1377) نامه¬هاي عين¬القضات. تصحيح علي¬نقي منزوي و عفيف عسيران. تهران: اساطير.
17. غزالي طوسي، ابوحامد محمد‌بن‌محمد (1352) احياء علوم¬الدين. جلد 2 و 3. ترجمة مؤيدالدين محمد خوارزمي. به‌کوشش حسين خديوجم. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
18. غزالي طوسي، ابوحامد محمد‌بن‌محمد (1360) جواهرالقرآن. به‌کوشش حسين خديوجم. چاپ دوم. تهران: بنياد علوم انساني.
19. غزالي طوسي، ابوحامد محمد‌بن‌محمد (1364) مشکاۀالانوار. ترجمة صادق آيينه¬وند. تهران: اميرکبير.
20. غزالي طوسي، ابوحامد محمد‌بن‌محمد (1387) کيمياي سعادت. به‌کوشش حسين خديوجم. چاپ چهاردهم. تهران: علمي و فرهنگي.
21. غزالي طوسي، ابوحامد محمد‌بن‌محمد (1994) مجموعه رسائل الامام محمد الغزالي. بيروت: دارالکتب علميه.
22. فاضلي، قادر (1374) انديشة عطار (تحليل افق انديشه¬هاي شيخ فريدالدين عطار نيشابوري). تهران: طلايي.
23. فتوحي رودمعجني، محمود (1389) «از کلام متمکّن تا کلام مغلوب». نقد ادبي. سال سوم. شمارة 10: 33-62.
24. فلاح، غلامعلي، و همکاران (1388) «تصوير دل در مخزن¬الاسرار نظامي گنجوي». مجلة دانشکدة ادبيات و علوم انساني دانشگاه خوارزمي. سال هفدهم. شمارة 65: 47-69.
25. فولادي، علي¬رضا (1389) زبان عرفان. تهران: سخن.
26. کالر، جاناتان (1386) فردينان دوسوسور. ترجمة کوروش صفوي. تهران: هرمس.
27. قشيري، عبدالکريم‌بن¬هوازن (1389) تفسير القشيري. دسترسي در: www.altafsir.com.
28. قشيري، عبدالکريم بن¬هوازن (1989) الرسالةالقشيرية. تحقيق عبدالحليم محمود و محمودبن‌الشريف. قاهره: مطابع مؤسسة دارالشعب.
29. لاينز، جان (۱۳۷۶) چومسکي زبان¬شناس و متفکّر اجتماعي. ترجمة احمد سميعي. چاپ دوم. تهران: علمي و فرهنگي.
30. منديتا، ادواردو (1381) «زبان کانون توجه فلسفي». ترجمة محمد استوار. کتاب ماه ادبيات و فلسفه. شمارة 64: 118-127.
31. نسفي عزيزالدين‌بن‌محمد (1386) الانسان الكامل. تصحيح ماري‌ژان موله. تهران: طهوري.
32. نويا، پل (1373) تفسير قرآني و زبان عرفاني. ترجمة اسماعيل سعادت. تهران: مرکز نشر دانشگاهي.
33. هايدگر، مارتين (1397) هستي و زمان. ترجمة عبدالکريم رشيديان. تهران: ني.
34. هجويري، ابوالحسن علي‌بن‌عثمان (1387) کشف¬المحجوب. مقدمه، تصحيح و تعليقات محمود عابدي. تهران: سروش.
35. Saussure, F. de. (1974) Course in General Linguistics. London: Fontana.
36. Aghagolzadeh, Ferdows (2009) "Avicenna's Linguistic Findings and Contemporary Linguistics". Proceedings of Ibn Sina International Conference .[In Persian].
37. Ain-al-Qothat, Abdullah bin Muhammad (1998) Letters of Ain-al-Qothat. Correction by Ali-Naghi Monzavi and Afif Osairan. Tehran: Asatir. [In Persian].
38. Alami, Ali-Reza (2010) Pathology of Islamic civilization based on the thoughts of Seyyed Hossein Nasr. Qom: Al-Mustafa/ International Translation and Publishing Center. [In Persian].
39. Bateni, Mohammad Reza (1997) A new look at grammar. Tehran: Agah. [In Persian].
40. Basiri, Mohammad Sadiq and Somayeh Hosseini Bi-Bi-Hayati (2015) "Language pests in terms of vocabulary and meaning in the Masnavi and Ehya Ulum al-Din Ghazali". Comparative Literature. Year 8. Number 14. Pages: 71-91. [In Persian].
41. Din Mohammadi, Gholamreza (2015) Linguistics basics in the Islamic world. Tehran: Imam Sadegh University. [In Persian].
42. Fallah, Gholam Ali et al (2008) "Image of Del (heart) in Nezami -e-Ganjavi's Makhzan-al-asrar". Journal of Faculty of Literature and Human Sciences Kharazmi University. Year 17. Number 65. Pp: 47-69. [In Persian].
43. Fazeli, Ghader (1995) Attar's thought. Tehran: Talayi. [In Persian].
44. Fotouhi, Mahmoud (2010) "Sufi Discourse from Constructed to Deconstructed (Distinguishing Two Types of Sufi Prose Writing)". Journal of Literary Criticism, year 3, Number 10, Pp: 33-62. [In Persian].
45. Fouladi, Ali Reza (2010) Discourse of Mysticism. Tehran: Sokhn. [In Persian].
46. Ghazzali Tousi, Abu Hamed (1973) Ehya- Olum al-Din. Volumes 2 and 3. translated by Muayid al-Din Mohammad Kharazmi. by Hossein Khadiv Jam. Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran [In Persian].
47. Ghazzali Tousi, Abu Hamed (1985) Meshkat Al-Anwar. translated by Sadegh Ayanevand. Tehran: Amir Kabir.
48. Ghazzali Tousi, Abu Hamed (1994) The collection of Imam Muhammad al-Ghazali's Works, Beirut: Dar al-Kitab Ilmia. [In Persian].
49. Ghazzali Tousi, Abu Hamed (2008) Kimia-y Saadat. by Hossein Khadiv Jam. 14th edition. Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
50. Heidegger, Martin (2017) Being and Time. translated by Abdul Karim Rashidian, Tehran: Ney [In Persian].
51. Hojviri, Abul Hasan (2008) Kashf Al-Mahjub. Introduction, correction and comments by Mahmoud Abedi. Tehran: Soroush [In Persian].
52. Ibn Arabi, Mohyi-al-Din (n.d) Fotouhat al-Makiyya. Beirut: Dar-e Sader. [In Arabic].
53. Jalali, Ali (2014) "The Casket of Meanings: A Model of Lexical Analysis of Mystical Texts". Literary-mystical Researches (Gohar-e Gouya). Year 9. Number 2. Pp: 109-138. [In Persian].
54. Culler, Jonathan (2007) Ferdinand De saussure, translated by Kourosh Safavi, Tehran: Hermes. [In Persian].
55. Khabbazi, Mehdi, and Baloo, Farzad (2015) "Epistemic spheres of language and lifestyles in Western and Islamic traditions". Journal of Hikmat-e Islami. Year 3. Number 2. Pp: 81-99 [In Persian].
56. Khayyatian, Ghodrat-Allah, and Rashidi-Nasab, Tannaz (2015) "Comparative Analysis of Ibn-Arabi and Molavi's Mystical Language Characteristics". Linguistic-Rhetorical Studies. Year 7. Number 14. Pp: 35-60. [In Persian].
57. Qoshairi, Abdul Karim bin-Hawazen (2010) Tafsir Al-Qoshairi. The website of the comprehensive school, at the address: www.altafsir.com [In Arabic].
58. Qoshairi, Abdulkarim bin-Hawazen (1989) Al-Rasalah al-Qoshairiyyah. Research by Abdul Halim Mahmoud and Mahmoud bin Al-Sharif. Cairo: Dar al-Shaab Press. [In Arabic].
59. Razavifar, Amélie, and Ghaffari, Hossein (2012) "Peirce's Semiotics in the light of His philosophy, Epistemology and His Vision of pragmatism". Journal of Philosophy. Year 2. Number 39. Pp: 5-36. [In Persian].
60. Robins, R. H. (2009) A Short History of Linguistics, translated by Ali Mohammad Haqshanas, Tehran: Markaz-e Maad. [In Persian].
61. Saussure, Ferdinand De (2003) Course in General Linguistics. translated by Kourosh Safavi. Tehran: Hermes. [In Persian].
62. Shajari, Morteza and Zahra Guzlou (2012) "Heart of man and its place in Islamic mysticism". Mystical and Mythological Literature. Year 9. Number 33. Pages: 139-176. [In Persian].
63. Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza (2012) An introduction to the stylistics of mystical vision. Tehran: Sokhan. [In Persian].
64. Lyons, John (1997) Noam Chomsky. translated by Ahmad Sami. 2nd edition. Tehran: Elmi-Farhangi. [In Persian].
65. Mendieta, Eduardo (2002) "Language, Center of Philosophical Focus". translated by Mohammad Ostovar. Monthly Book of the Literature and philosophy, Number 64. Pp: 118-127. [In Persian].
66. Nasafi, Azizuddin bin Muhammad (2007) Al-Insan al-Kamil. Tehran: Tahouri. [In Persian].
67. Nwyia, Paul (1994) The Mystical Quran Commentary. translated by Ismail Saadat. Tehran: Markaz-e Nashr-e Daneshgahi. [In Persian].
68. Shamisa, Sirous (1998) Farhang-e Esharat. Tehran: Ferdows. [In Persian].



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 30، شماره 93 - ( 11-1401 ) برگشت به فهرست نسخه ها