:: سال 30، شماره 92 - ( 3-1401 ) ::
جلد 30 شماره 92 صفحات 271-251 برگشت به فهرست نسخه ها
واکاوی نشانه‌های کنشگری زن در مرزبان‌نامه برمبنای رویکرد فرکلاف
شیوا کمالی اصل 1، عبدالله ضابطی2
1- دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار ، shkamaliasl@gmail.com
2- دانشگاه ملک‌مسعود ریاض
چکیده:   (1550 مشاهده)
به­رغم به‌حاشیه‌رانده‌شدن زنان، سایه آنان در متون کهن باقی است. هدف این مقاله، بازنمایی نقش زن و نشانه­‌های کنشگری او در سه حکایت از مرزبان­‌نامه برمبنای رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان، با تکیه بر نظریه فرکلاف، و یافتن پاسخ این پرسش است که آیا زنان، با توجه به حاکمیت مردسالارانه در جامعه، وضع موجود را پذیرفته‌اند، یا به‌نحوی آن را به نفع خود تغییر داده‌اند. اگر چنین است، چگونه این مهم را انجام می­‌دهند و مؤلفه­‌های این کنشگری چیست. در پژوهش حاضر، مرزبان‌نامه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی شده، و نشانه­‌های قدرت زن و چگونگی عاملیت او بازنمایی شده است. نتایج نشان داد که با توجه به اوضاع فرهنگی و اجتماعی ایران در زمان نگارش کتاب، زن در این حکایت‌­ها به نوعی از قدرت نهفته دسترسی دارد و با حضور فعال، نقش تأثیرگذاری در روند حکایت ایفا می‌کند. زنان در مرزبان‌­نامه، اغلب، با نماد تدبیر، حکمت و اخلاق، کنشگرانه نقش ایفا می­‌کنند. اگرچه در این اثر، با توجه به اوضاع اجتماعی زمان تألیف یا بازنویسی، نابرابری قدرت میان زنان و مردان مشهود است، زنان درقالب فرمانروایان خاموش از قدرت برخوردارند و نقش فاعلی آنها در شکل­‌گیری روند داستان مشهود است. درمجموع، در این حکایت­‌ها نشانه­‌های فراوانی از قدرت و عاملیت زن، ازجمله داشتن حق انتخاب، تدبیر و قدرت تصمیم‌­گیری به‌دست آمد.
واژه‌های کلیدی: زن، قدرت، کنشگری، مرزبان‌­نامه، تحلیل انتقادی گفتمان، فرکلاف
متن کامل [PDF 5705 kb]   (327 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آلن، گراهام (1389) بينامتنيت. ترجمة پيام يزدانجو. چاپ سوم. تهران: مرکز.
2. احمدي، بابک (1380) ساختار و تأويل متن. چاپ هشتم. تهران: مرکز.
3. احمدي، فائزه، و عبدالحسين فرزاد (1392) «تحليلي بر گرايش‌ها و رويکردهاي زنانه در ادبيات فارسي و عربي». ادبيات و زبان¬ها: ادبيات پارسي معاصر. سال سوم. شمارة 1: 1-30.
4. استوارت‌ميل، جان (1390) انقياد زنان. ترجمة علاءالدين طباطبايي. چاپ سوم. تهران: هرمس.
5. بزرگ‌بيگدلي، سعيد، و سارا حسيني (1392) «نقد زن¬محور (فمينيستي) داستان¬هاي مرزبان-نامه». پژوهش¬هاي نقد ادبي و سبک¬شناسي. شمارة 2 (14): 33-59.
6. حسيني، مريم (1386) «مقايسة تطبيقي حکايت¬هاي هندي‌ـ‌ايراني در ادب کلاسيک فارسي». پژوهش زنان. دورة پنجم. شمارة 2: 29-56.
7. حسيني، مريم (1388) ريشه¬هاي زن¬ستيزي در ادبيات کلاسيک فارسي. تهران: چشمه.
8. خشنودي چروده، بهرام، و ميثم رباني خانقاه (1391) «روايت¬شناسي حکايت¬هاي مرزبان¬نامه در سه سطح: داستان، گفتمان و روايتگري با تکيه بر حکايت دادمه و داستان». متن¬پژوهي ادبي. شمارة 51: 65-86.
9. خشنودي چروده، بهرام؛ و ميثم رباني خانقاه (1392) «شخصيت¬پردازي در حکايت¬هاي مرزبان¬نامه». پژوهش¬هاي نقد ادبي و سبک¬شناسي. سال چهارم. شمارة 14: 157-180.
10. رضايي دشت‌ارژنه، محمود (1387) «نقد و تحليل قصه¬اي از مرزبان¬نامه براساس رويکرد بينامتنيت». نقد ادبي. دورة اول. شمارة 4: 31-51.
11. شعيري، حميدرضا (1385) تجزيه و تحليل نشانه‌ـ‌معناشناسي گفتمان. تهران: سمت.
12. شعيري، حميدرضا (1392) نشانه‌ـ‌معناشناسي ديداري. تهران: سخن.
13. شعيري، حميدرضا (1395) نشانه¬‌ـ‌معناشناسي ادبيات. تهران: دانشگاه تربيت مدرس.
14. فرکلاف، نورمن (1387) تحليل انتقادي گفتمان. ترجمة فاطمه شايسته¬پيران و همکاران. چاپ دوم. تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانه¬ها.
15. فوکو، ميشل (1390) تئاتر فلسفه. ترجمة نيکو سرخوش و افشين جهانديده. چاپ دوم. تهران: ني.
16. فوکو، ميشل (1393) دانش و قدرت. ترجمة محمد ضيمران. چاپ هفتم. تهران: هرمس.
17. کلي، مايکل (1393) نقد و قدرت: بازآفريني مناظرة فوکو و هابرماس. ترجمة فرزان سجودي. چاپ دوم. تهران: اختران.
18. لاهيجي، شهلا، و مهرانگيز کار (1381) شناخت هويت زن ايراني. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
19. ليوون، تئوون (1395) آشنايي با نشانه¬شناسي اجتماعي. ترجمة محسن نوبخت. تهران: علمي.
20. ميلز، سارا (1392) گفتمان. ترجمة فتاح محمدي. زنجان: هزارة سوم.
21. وراويني، سعدالدين (1370) مرزبان‌نامه. تصحيح خليل خطيب‌رهبر. چاپ چهارم. تهران: صفي‌عليشاه.
22. يورگنسن، ماريان، و لوييز فيليپس (1394) نظريه و روش در تحليل گفتمان. ترجمة هادي جليلي. تهران: ني.
23. Janks, Hilary (1997) "Critical Discourse Analysis as a Research Tool", Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 18: 3, 329-342. Rutledge, Taylor and Francis Group. [DOI:10.1080/0159630970180302]

XML   English Abstract   Print

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 30، شماره 92 - ( 3-1401 ) برگشت به فهرست نسخه ها