:: سال 31، شماره 94 - ( 3-1402 ) ::
جلد 31 شماره 94 صفحات 162-135 برگشت به فهرست نسخه ها
تحلیل روان‌شناختی کهن‌الگوی «مادر شرور» در داستان‌های صادق هدایت
ویدا دستمالچی
دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان ، dastmalchivi@a.azaruniv.ac.ir
چکیده:   (2671 مشاهده)
اصطلاح «مادر شرور» برآمده از وجه دوگانه کهن‌الگوی مادر در روان‌شناسی اسطوره‌گرا است که با نظریه‌های فروید و یونگ و شاگردانشان در قلمرو مطالعات علوم انسانی کاربرد یافته است. هدایت در رمان بوف‌کور با شخصیت‌ سیّال مادر راوی (عمه راوی/ دخترعمه راوی)، در داستان‌‌کوتاه‌های «سه‌قطره‌خون» با شخصیت رخساره (زن شرور)، در «آبجی‌خانم» با شخصیت مادر آبجی، در «زنی که مردش را گم کرد» با شخصیت مادر زرین‌کلاه و خود زرین‌کلاه، و در دو داستان چاپ‌نشده، با شخصیت مادر عنکبوت و مادر مرد مقتول، مادر شرور و پیامدهای حضور او را در زندگی شخصیت‌های اصلی داستان‌هایش به‌تصویر کشیده است. در مقاله حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی، به قدرت تأثیر مادر شرور در سرنوشت شوم شخصیت‌های آثار هدایت (عقده مادر، روان‌پریشی، خودکشی، دیگرکشی) پرداخته شده است. یافته­‌ها نشان داد که نمادهایی به‌عنوان نقش مکمل مادر شرور در داستان­های هدایت وجود دارد. نتیجه اینکه تأثیر مادر شرور در زندگی شخصیت‌­های اصلی قابل پیش­‌بینی است؛ مقابله با مادر، روان‌پریشی، دیگرکشی و خودکشی سرنوشت تکراری شخصیت­‌های این داستان­‌هاست.
 
واژه‌های کلیدی: صادق هدایت، نقد روان‌شناختی، مادر شرور، کهن‌الگوی مادر، داستان‌.
متن کامل [PDF 5455 kb]   (716 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: سایر
فهرست منابع
1. آبشيريني، اسد (1401). تحليل و نمادشناسي بخش اول بوف‌کور با استفاده از نظرية امر واقع لاکان. زبان و ادبيات فارسي . دورة سوم. شمارة 92: 31-56.
2. آرين‌پور، يحيي (1382). از نيما تا روزگار ما. جلد سوم. تهران: زوار.
3. احمدي، بابک (1389). حقيقت و زيبايي. تهران: مرکز.
4. بيات، حسين؛ عبادي‌جميل، سعيد (1397). جلوه¬هايي از درد ستروني در مجموعه داستان به کي سلام کنم؟. زبان و ادبيات فارسي. دورة اول. شمارة 84: 31-51.
5. پاينده، حسين (1390). عجز از بيان: قرائتي روان‌کاوانه از داستان سه‌قطره‌خون. ادب فارسي. دورة اول. شمارة 7و8: 67-88.
6. جانسون، رابرت (1390). عقدة مادر و روابط زن و مرد. ترجمة تورج‌رضا بني‌صدر. تهران: ليوسا.
7. شميسا، سيروس (1376). کليات سبک‌شناسي. تهران: ميترا.
8. شواليه، ژان؛ گربران، آلن (1382). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضايلي. جلد سوم. تهران: جيحون.
9. شواليه، ژان؛ گربران، آلن (1384). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضايلي. جلد اول. تهران: جيحون.
10. شواليه، ژان؛ گربران، آلن (1385). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضايلي. جلد چهارم. تهران: جيحون.
11. شواليه، ژان؛ گربران، آلن (1387). فرهنگ نمادها. جلد پنجم. ترجمة سودابه فضايلي. تهران: جيحون.
12. فرزانه، مصطفي (1380). آشنايي با صادق هدايت. تهران: مرکز.
13. ميرعابديني، حسن (1386). صدسال داستان‌نويسي ايران. جلد اول. تهران: چشمه.
14. هدايت، صادق (1331). سايه روشن. تهران: سينا.
15. ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬هدايت، صادق (1342الف). زنده‌به‌گور. تهران: اميرکبير.
16. هدايت، صادق (1342ب). سگ ولگرد. تهران: اميرکبير.
17. هدايت، صادق (1342ج). علويه‌خانم و ولنگاري. تهران: اميرکبير.
18. هدايت، صادق (1343). سه‌قطره‌خون. تهران: اميرکبير.
19. هدايت، صادق (1356). بوف‌کور. تهران: جاويدان.
20. هدايت، صادق (1383). وغ‌وغ‌ساهاب. تهران: جامه‌دران.
21. همايوني، صادق (1354). مردي که با سايه¬اش حرف مي¬زد. تهران: عطايي.
22. يونگ، کارل گوستاو (1376). چهار صورت مثالي. ترجمة پروين فرامرزي. مشهد: آستان قدس رضوي.
23. يونگ، کارل گوستاو (1393). انسان و سمبول‌هايش. ترجمة محمود سلطانيه. تهران: جامي.
24. Abshirini, Asad (2022). Analysis and Symbology of the First Part of The Blind Owl (Buf-e Kur) Using Lacan's Theory of The Real. Persian Language and Literature of Khārazmi University. 30 (92) :31-56 [In Persian] [DOI:10.52547/jpll.30.92.31]
25. Ahmadi, Bābak (2010). Truth and Beauty. Tehrān: Markaz.
26. Ārāiyanpour, Yahyā (2003). From Nima (Yooshij) to the present day. Tehrān: Zavvār. [In Persian]
27. Bayāt Hossein; Ebādi Jamil, Saeed (2018). The Representation of "Infertility Pain" in a Collection of Short Stories, Be Ki Salaam Konam? (To whom I say Hello?). Persian Language and Literature of Khārazmi University. 26 (84) :31-51. [In Persian]
28. Chevalier, John; Gheerbrant, Alen (2003). Dictionary of Symbols. Vol, 1. translated by Soudābeh Fazāeli. Tehrān: Jeyhun [In Persian]
29. Chevalier, John; Gheerbrant, Alen (2005). Dictionary of Symbols. Vol, 3. translated by Soudābeh Fazāeli. Tehrān: Jeyhun [In Persian]
30. Chevalier, John; Gheerbrant, Alen (2006). Dictionary of Symbols. Vol, 4. translated by Soudābeh Fazāeli. Tehrān: Jeyhun [In Persian]
31. Chevalier, John; Gheerbrant, Alen (2008). Dictionary of Symbols. Vol, 5. translated by Soudābeh Fazāeli. Tehran: Jeyhun Pub. [In Persian]
32. Johnson, Robert (2011). Mother's Complex and Relations between Men and Women. translated by Touraj Rezā Bani Sadr. Tehrān: Liousa [In Persian]
33. Jung, Karl. Gustav (1997). Four Archetypes. translated by Parvin Farāmarzi. Mashhad: Āstan-e Quds-e Razavi [In Persian]
34. Jung, Karl Gustav (2004). Man and His Symbols. translated by Mahmoud Soltāniyeh. Tehrān: Jāmi [In Persian]
35. Farzāneh, Mustaā (2011). Getting to know Sādeq Hedāyat. Tehrān: Markaz. [In Persian]
36. Hedāyat, Sādegh. (1952). Chiaroscuro (Sāye-ye roushan). Tehrān: Sinā [In Persian]
37. Hedāyat, Sādegh. (1963). Buried Alive (Zende be gūr). Tehrān: Amir Kabir [In Persian]
38. Hedāyat, Sādegh. (1963). Lady Alaviyeh & Tittle-tattle (Alaviye Khānum & Velengārī). Tehrān: Amir Kabir [In Persian]
39. Hedāyat, Sādegh. (1963). The Stray Dog (Sag-e velgard). Tehrān: Amir Kabir [In Persian]
40. Hedāyat, Sādegh. (1964). Three Drops of Blood (Se qatre khūn). Tehrān: Amir Kabir [In Persian]
41. Hedāyat, Sādegh. (1977). The Blind Owl (Boof-e kur). Tehrān: Jāvidān [In Persian]
42. Hedāyat, Sādegh. (2004). Mister Bow Wow (Vagh Vagh Sāhāb). Tehrān: Jāmehdarān [In Persian]
43. Homāyouni, Sādiq (1975). A Man who Talked to his Shadow. Tehrān: Atāyie [In Persian]
44. Mirābedini, Hassan (2007). One Hundred Years of Iran's Story Writing. Vol, 1. Tehrān: Cheshmeh [In Persian]
45. Pāyandeh, Hossein (2012). Inability to Express: A Psychoanalytic Reading of the Story of "Three drops of Blood". Persian Literature, 1: 67-88 [In Persian]
46. Shamisā, Syrous (2008). Generalities of stylistics. Tehrān: Mitrā [In Persian]



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 31، شماره 94 - ( 3-1402 ) برگشت به فهرست نسخه ها