:: جلد 32، شماره 97 - ( 11-1403 ) ::
جلد 32 شماره 97 صفحات 263-237 برگشت به فهرست نسخه ها
وجوه اثرپذیری محمدعلی فروغی در مکاتبات از منشآت قائم‌مقام (از تقلید تا نوآوری)
عفت نقابی*1 ، نیلوفرسادات عبدالهی2
1- دانشگاه خوارزمی ، neghabi_2e.neghabi@khu.ac.ir007@yahoo.com
2- دانشگاه خوارزمی
چکیده:   (4905 مشاهده)
محمد‌علی فروغی از رجال صاحب‌نام معاصر در حوزۀ سیاست، فرهنگ و حقوق به‌شمار می‌رود. دو وجهۀ سیاسی و فرهنگی او، انگیزه نگارش مکاتباتی مرتبط با این موضوع‌ها بوده است. به‌سبب آشنایی فروغی با ادبیات کهن و دلبستگی به فرهنگ ایران، نامه‌های او علاوه‌بر آثار کهن ادبی، از ساختار منشآت پیشینیان تأثیر پذیرفته است. با نگاهی به این مکاتبات می‌­توان تأثیر منشآت قائم‌مقام فراهانی را به‌وضوح مشاهده کرد. او درعین تقلید از سبک قائم‌مقام، در نامه­ها، نوآوری‌هایی نیز داشته ­است. با عنایت به این مسئله، در مقاله حاضر، با درنظرداشتن منشآت قائم‌مقام به‌منزله نمونه‌ای از سبک بازگشت، میزان نوآوری و تأثیرپذیری فروغی از مکاتبات قائم‌مقام بررسی شده است. به‌همین‌منظور، 11نامه از نامه‌های فروغی از کتاب سیاست‌نامه ذکاءالملک و 11 نامه از منشآت قائم‌مقام، در سه حوزۀ دوستانه، سیاسی و اجتماعی، واکاوی شده است. یافته‌ها نشان داد که اگرچه فروغی در ساختار نامه­ها، شگرد‌های ادبی و ویژگی‌های زبانی از نامه­های قائم‌مقام متأثر است، در حوزۀ محتوا و مفاهیم نوآوری­هایی داشته است. نوآوری ذکاءالملک در تلفیق سبک بازگشت با مفاهیم اجتماعی‌ـ‌سیاسیِ مدرن است. فروغی در نگارش نامه‌ها به اوضاع زمانه و فهم مردم توجه ویژه داشته است؛ ازاین‌رو، علاوه‌براینکه از سبک بازگشت (و به­طور خاص منشآت) متأثر بوده، با برخی شگردها و ظرایف بیانی نقاط ضعف آن را برطرف کرده‌ است. فروغی با استفاده از این شیوه نگارش، به دو هدفِ جلب نظر مخاطبان به ترویج فرهنگ و ادبیات فارسی و رساندن مفاهیم نوگرایانه، درکنار گزارش‌ مسائل روز جامعه دست یافته است. در نامه‌های سیاسی و اجتماعی او شاهد تقلید از متون دشوار ادبی‌ـ‌تاریخی هستیم، اما مکاتبات دوستانه او به‌سبب الگوبرداری از متون غنایی، لطافت و دل‌انگیزی خاصی دارد؛ به‌طوری‌که خواندن این نامه‌ها نسبت به نامه‌های اجتماعی التذاذ ادبی بیشتری به خواننده می‌بخشد.
 
واژه‌های کلیدی: محمدعلی فروغی، قائم‌مقام فراهانی، منشآت، سبک بازگشت، نامه‌های سیاسی، اخوانیات
متن کامل [PDF 367 kb]   (379 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تاثیرپذیری
فهرست منابع
1. آشوری، هنگامه؛ اسکندری، سپیده؛ اوحدی، مهرانگیز (1401). مقایسۀ بیانی گلستان سعدی و منشآت قائم‌مقام فراهانی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). شمارۀ 75: 101-116.
2. ايشانی، طاهره؛ عاملی رضایی، مریم؛ ذکایی، فرشته (1400). تحلیل گفتمان منشآت خانوادگی قائم‌مقام فراهانی براساس نظریۀ کاربردشناسی اصول ادب. ادبیات پارسی معاصر. سال يازدهم. شمارۀ 1: 31-53.
3. بیرنگ، محمدرضا؛ تجلیل، جلیل (1396). بررسی ابعاد استشهاد به‌عنوان یک آرایۀ تعلیمی در منشآت قائم‌مقام در مقایسه با گلستان. زبان و ادب فارسی (نشریۀ سابق دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز). شمارۀ 236: 41-57.
4. حافظ، شمس‌الدین محمد. (1362). دیوان حافظ. تصحیح و توضیح: پرویز ناتل خانلری. چاپ دوم. تهران: خوارزمی.
5. حسنی، طاهره؛ صحرایی، قاسم (1399). نگرشی بر مؤلفه‌های تربیتی و اخلاقی در بهارستان جامی و منشآت قائم‌مقام. مطالعات شهریارپژوهی. سال هفتم. شمارة 27: 513-530.
6. حقدار، علی‌اصغر (1384). محمدعلی فروغی و ساختارهای نوین مدنی. تهران: کویر.
7. خاقانی، بدیل‌بن‌علی (1391). دیوان خاقانی شروانی. به‌کوشش سید ضیاءالدین سجادی. چاپ دهم. تهران: زوار.
8. دهخدا، علی‌اکبر (1361). امثال و حکم. جلد اول. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
9. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. جلد 14. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
10. سارلی، ناصرقلی (1387). زبان فارسی معیار. تهران: هرمس.
11. سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله (1380). غزلیات سعدی. براساس چاپ محمدعلی فروغی و حبیب یغمایی. به‌کوشش کاظم برگ‌نیسی. تهران: فکر روز.
12. علامی، ذوالفقار؛ کيانيان، فریبا (1389). مقایسۀ سبکی منشآت قائم‌مقام و گلستان سعدی. فنون ادبی. شمارۀ 2: 89-110.
13. فروغی، محمدعلی (1400). سیاست‌‌نامة ذکاءالملک: مقاله‌ها، نامه‌ها و سخنرانی‌های سیاسی محمدعلی فروغی. به‌کوشش ایرج افشار و هرمز همایون‌پور. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار.
14. قائم‌مقام، ابوالقاسم‌بن‌عیسی (1386). منشآت قائم‌مقام فراهانی. به‌کوشش سید بدرالدین یغمایی. تهران: نگاه.
15. مهدوی، بتول؛ خليل‌اللهی، شهلا؛ شجاع تقی‌آباد، سمیه (1394). کاربرد زبان عامیانه، یکی از خصائص سبکی منشآت قائم‌مقام فراهانی. فرهنگ و ادبیات عامه. شمارۀ 5: 185-208.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 32، شماره 97 - ( 11-1403 ) برگشت به فهرست نسخه ها