|
نگاهی تازه به بن‌مایۀ «جام» در دیوان حافظ
|
| حسین حسن رضائی |
| دانشگاه فرهنگیان ، hosein_rezaie5@yahoo.com |
|
|
چکیده: (81 مشاهده) |
برخی کلمات و ترکیبات در دیوان حافظ هست که توجه دقیق به آنها میتواند ما را به دنیای شعر و اندیشه او نزدیک کند. از جملۀ این کلمات و ترکیبات «جام» و مترادفهای آن است. بسامد کلمه جام و مترادفهای آن در دیوان حافظ از تعلقِ خاطر زیاد او به جام نشان دارد. این مقاله به بررسی جام در دیوان حافظ میپردازد. به‌این‌منظور، پس از پرداختن به اهمیت جام در ادبیات فارسی و دیوان حافظ، نظر شارحان متقدم و معاصر درباره معنا و کارکرد جام در حافظ بیان شده است. متن مقاله به دو قسمت تقسیم میشود: در قسمت اول، جام در سنت شعری قبل از حافظ بررسی شده است. قبل از حافظ غالباً سه نوع جام یا می داریم: زمینی، عرفانی و خیامانه. در قسمت دوم، ذیل عنوان‌هایی، به هنرنماییهای حافظ با جام پرداخته شده است: 1. تکرار و برجسته‌کردن جام و تبدیل آن به درون‌مایه نمادین، 2. تقابلسازی با جام و به‌کاربردن آن به‌منزله ابزاری برای مبارزۀ سیاسی و اجتماعی، 3. اختلاط معانی و کارکردهای گوناگون و متضاد جام با یکدیگر، 4. ساخت بیانِ متناقضنما با جام و خلق ابیات شاهکار. مقاله حاضر، با روش توصیفی و تحلیلی، در پایان نتیجه میگیرد که حافظ آگاهانه با تکرار جام آن را برجسته و نمادین ساخته و با اختلاط معانی ایرانی و اسلامی جام، منشوری ساخته که هر خوانندهای، به فراخور تجربه و دانش خود، میتواند معانی گوناگونی از آن دریافت کند.
|
|
| واژه‌های کلیدی: حافظ، جام، جام عرفانی و زمینی، درون‌مایه نمادین، اختلاط |
|
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
نظریه های ادبی
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
