1- دانشگاه شیراز ، toobaieshima@yahoo.com 2- دانشگاه شیراز
چکیده: (157 مشاهده)
جستوجو در باب پیدایش و تکوین جریان عرفان و تصوف در نقاط مختلف ایران، یکی از مهمترین موضاعاتی است که کمتر مورد توجه واقع شده است. با تقسیم جریان تصوف به دو مکتب عراق و خراسان و پرداختن به صوفیان و دیدگاههای صوفیانهی این مناطق، دیگر نگرشهای صوفیانه در اقصی نقاط ایران در سایه قرار گرفتند و کمتر به آنها پرداخته شد. یکی از مناطقی که مورد کمتوجهی قرارگرفت و آن چنان که شایسته بود تحلیل و بررسی نشد، فارس و شیراز بود.به نظر میرسد حضور بیش از هشتاد شیخ از مشایخ تصوف در فارس و شیراز پیش از ظهور ابنخفیف و رشد و گسترش چشمگیر عرفان و تصوف در این منطقه، ضرورت بررسی و جستوجو در باب آغاز و تکوین جریان عرفان و تصوف در این خطه را آشکار میکند. در پژوهش حاضر، نام و نشان چهل و سه تن از مشایخ فارس و شیراز که مربوط به پیش از ظهور ابنخفیف هستند یا همعصر او محسوب میشوند، استخراج شد و جهانبینی عرفانی آنان تا حد امکان بر مبنای اطلاعات اندک باقی مانده تحلیل گردید. باری از تحلیل و تبیین نگرش عرفانی این چهل و سه تن مشخص گردید که در این دوره چهار جریان اصلی اعلام حضور میکنند: نخست جریان زهدورزی و گوشهنشینی (نمودی از شکل اولیهی تصوف)؛ دوم جریان صوفیان متمایل به مکتب عرفان عراق؛ سوم جریان صوفیان متمایل به مکتب عرفان خراسان و چهارم جریان پیشآهنگان مکتب عرفان شیراز. تحلیل ارقام به دست آمده نشان میدهد در فارس غلبهی فکری_عرفانی با مشایخ پیشآهنگ مکتب شیراز بوده و دیگر جریانها نقشی کمرنگتر ایفا میکنند.